Sỏi thận

Sỏi thận là thuật ngữ đề cập đến các tinh thể rắn được hình thành bên trong thận, bàng quang hay niệu quản. Các hạt sỏi xuất hiện do hiện tượng lắng cặn muối, khoáng chất thời gian dài trong thận và nước tiểu. Các hạt sạn, sỏi trong đường tiết niệu thường có các kích thước to nhỏ khác nhau tùy thuộc vào tình trạng bệnh.

Theo các chuyên gia, bệnh sỏi thận thường xuất hiện nhiều ở các quốc gia có khí hậu nóng ẩm, trong đó có Việt Nam. Bệnh lý đáp ứng tốt các biện pháp điều trị nếu được thăm khám sớm. Tuy nhiên, với những trường hợp chủ quan, sỏi phát triển có thể gây tổn thương vĩnh viễn đường tiết niệu và phát sinh các biến chứng nguy hiểm.

Đa số sỏi thận chứa các tinh thể nhiều hơn một loại. Theo đó, sỏi được hình thành từ các khoáng chất, mỗi loại sẽ có màu sắc, hình dạng và kích thước khác nhau. Dưới đây là một số loại sỏi thận thường gặp:

• Sỏi canxi: Sỏi canxi hay còn gọi là sỏi đá vôi, đa số sỏi canxi tồn tại ở dạng oxalat canxi. Loại sỏi này có chứa lượng oxalate cao và thường xảy ra ở người bổ sung hàm lượng lớn vitamin D gây dư thừa, rối loạn chuyển hoá làm tăng nồng độ oxalat hoặc canxi trong nước tiểu, phẫu thuật đường ruột.
• Sỏi Struvite: Bệnh sỏi thận nhóm Struvite thường xảy ra ở những trường hợp mắc phải các bệnh lý nhiễm trùng. Struvite sản sinh ra nhằm hạn chế tình trạng nhiễm trùng, điển hình là nhiễm trùng ở đường tiết niệu. Thực tế nhận thấy, sỏi Struvite có tốc độ phát triển nhanh chóng nên thường có kích thước lớn.
• Sỏi uric acid: Theo các bác sĩ chuyên khoa, sỏi uric acid thường xuất hiện nhiều ở đối tượng nam giới. Nguyên nhân chủ yếu gây khởi phát bệnh lý là do tình trạng mất nước kéo dài, chế độ ăn giàu protein và người bị bệnh gout. Ngoài ra, một số yếu tố di truyền, rối loạn chuyển hoá, rối loạn máu cũng làm tăng nguy cơ hình thành sỏi uric acid.
• Sỏi cystine: Các trường hợp mắc bệnh lý ở dạng sỏi cystine thường chiếm tỷ lệ thấp. Tinh thể này được hình thành chủ yếu ở người bị rối loạn di truyền, khi đó kích thích thận bài tiết nhiều axit amin.

Ngoài ra còn một số loại sỏi khác hiếm gặp và không được đề cập trong bài viết. Việc nhận biết đúng tính chất loại sỏi thận góp phần tích cực trong việc kiểm soát sự phát triển của sỏi. Đồng thời làm giảm nguy cơ tái phát bệnh lý sau điều trị.

Trong quá trình hoạt động của thận thay vì thải các độc tố, cặn bã và nước tiểu ra ngoài thì xuất hiện tình trạng lắng đọng và tạo ra sỏi thận. Căn cứ vào thời gian, vị trí cũng như độ lắng đọng sẽ hình thành các viên sỏi có kích thước khác nhau. Việc phát hiện bệnh lý sớm và điều trị đúng cách sẽ kiểm soát tốt các triệu chứng bệnh lý cũng như phục hồi chức năng thận.

Dưới đây là một số nguyên nhân gây ra bệnh sỏi thận:

• Ít uống nước: Lượng nước cung cấp cho cơ thể mỗi ngày ở mức thấp khiến nước tiểu bị cô đặc và tạo điều kiện thuận lợi cho các tinh thể trong nước tiểu liên kết và hình thành sạn, sỏi trong thận.
• Tác dụng phụ của thuốc: Việc tự ý sử dụng thuốc là một trong những nguyên nhân phổ biến gây sỏi thận. Theo đó, một số loại thuốc kháng sinh Cephalosporin, Penicillin,… có thể tăng áp lực lên thận, ảnh hưởng đến hoạt động của thận, từ đó hình thành sỏi thận.
• Chế độ ăn uống không khoa học: Thói quen bỏ bữa, ăn không đúng bữa, thường xuyên ăn các món chứa nhiều đường, muối, dầu mỡ,… có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh sỏi thận. Nguyên nhân là do các khoáng chất không được thận đào thải hoàn toàn, lâu dần sẽ tích trữ ở thận và hình thành sỏi.
• Mất ngủ kéo dài: Tình trạng mất ngủ kéo dài có thể khiến các mô thận không có khả năng tái tạo, phục hồi tổn thương. Bên cạnh đó, mất ngủ còn gây ảnh hưởng đến quá trình trao đổi chất, hoạt động chuyển hoá. Tình trạng này kéo dài có thể gây khởi phát bệnh lý.
• Thói quen nhịn tiểu: Việc nhịn tiểu thường xuyên có thể khiến các độc tố, cặn bã trong thận không được đào thải hoàn toàn và hình thành nên sỏi sau thời gian dài. Trong đó, canxi trong số các khoáng chất tích tụ được xem là thành phần chính hình thành sỏi trong thận.
• Mắc một số bệnh đường tiết niệu: Bệnh sỏi thận có nguy cơ bùng phát cao ở người mắc bệnh phì đại tuyến tiền liệt, u xơ hoặc túi thừa trong bàng quang. Những bệnh lý này có thể gây ứ đọng nước tiểu, từ đó dẫn đến lắng đọng các khoáng chất và tinh thể.
• Các nguyên nhân khác: Ngoài những nguyên nhân phổ biến trên, bệnh lý có thể xảy ra bởi một số nguyên nhân khác như lười vận động, quan hệ tình dục quá mức, nhiễm trùng vùng sinh dục lâu dài,…

Theo nhận định của các chuyên gia, bệnh sỏi thận có nguy cơ mắc phải ở một số đối tượng sau:

• Trường hợp trong gia đình có người mắc bệnh sỏi thận hoặc bản thân có tiền sử bệnh sỏi thận thường có nguy cơ mắc bệnh lý cao hơn so với người bình thường
• Người bị thừa cân – béo phì hoặc trải qua quá trình phẫu thuật đường tiết niệu, dạ dày.
• Người sống và làm việc ở vùng có khí hậu khô, nóng thường có nguy cơ mắc bệnh cao. Nguyên nhân là do thiếu nước, dễ mất nước hơn so với người bình thường.

Thông thường, việc hình thành sỏi trong thận sẽ không xuất hiện các triệu chứng nhận biết rõ ràng. Đến khi sỏi di chuyển hoặc bị kẹt lại trong niệu quản, lúc này người bệnh sẽ cảm nhận các triệu chứng do bệnh lý gây ra.

Dưới đây là một số biểu hiện thường gặp của bệnh sỏi thận:

• Cảm giác đau lưng, đau bụng mạn sườn âm ỉ hoặc dữ dội, đau nhói. Những cơn đau có thể xuất hiện phía sau lưng và lan rộng đến mạn sườn, vụng bụng dưới và bắp đùi.
• Đau buốt khi đi tiểu, khi sỏi di chuyển từ bàng quang đến niệu quản và ngược lại
• Xuất hiện các triệu chứng như tiểu rắt, tiểu són, đi tiểu liên tục nhưng lượng nước tiểu ít. Thậm chí, người bệnh có thể đi tiêu ra máu trong trường hợp sỏi gây tổn thương ở đường tiết niệu.
• Bệnh lý có thể gây ra cảm giác buồn nôn, nôn mửa do ảnh hưởng của sỏi đến hoạt động tiêu hoá.
• Bị sốt, ớn lạnh khi bị nhiễm trùng đường tiết niệu do sỏi thận gây ra.

Khi xuất hiện các triệu chứng trên, bạn cần nhanh chóng đến bệnh viện để được thăm khám, chẩn đoán cụ thể bệnh lý và xây dựng phác đồ điều trị phù hợp.