Sỏi Mật Kiêng Ăn Gì?

Sỏi mật là tình trạng hình thành viên sỏi trong túi mật, và việc kiểm soát chế độ ăn là quan trọng để ngăn ngừa và hỗ trợ điều trị bệnh này. Dưới đây là một số nguyên tắc cơ bản về thực phẩm nên kiêng và nên ăn:

Nên kiêng:

Đồ chiên và đóng hộp:

Tránh thực phẩm nhiều dầu mỡ như chiên rán, đồ ăn đóng hộp.

Chất béo xấu và muối cao có thể tăng nguy cơ hình thành sỏi mật.

Bột mì tinh chế:

Tránh bột mì tinh chế, thiếu chất xơ và có thể làm tăng kích thước sỏi.

Bữa ăn quá ít calo:

Cần tránh bữa ăn có quá ít calo để không làm suy giảm cân đột ngột và kích thích tăng sinh sỏi.

Chất béo bão hòa:

Hạn chế thực phẩm chứa chất béo bão hòa như bơ, phô mai, và các món chiên rán.

Thực phẩm nhiều đường:

Tránh các thực phẩm có nhiều đường như đồ uống có ga, bánh ngọt, kẹo, giúp giảm cholesterol và nguy cơ tạo sỏi.

Nên ăn:

Thực phẩm chứa ít đạm hoặc đạm thực vật:

Ưu tiên sử dụng đạm thực vật, thịt cá nhẹ nhàng như cá, gà, vịt đã bỏ da.

Rau củ quả:

Các loại rau củ quả có chứa nhiều chất xơ và vitamin giúp loại bỏ cholesterol xấu.

Ngũ cốc nguyên hạt:

Chọn ngũ cốc nguyên hạt như gạo lứt, yến mạch để kiểm soát cholesterol một cách hiệu quả.

Sữa ít béo:

Sử dụng sữa ít béo, sữa chua, để cung cấp khoáng chất và vitamin mà không tăng cường chất béo có hại.

Chất béo tốt:

Bổ sung chất béo tốt từ các nguồn như hạt óc chó, dầu mè, dầu hướng dương, và dầu oliu.

Những nguyên tắc trên sẽ giúp bệnh nhân sỏi mật xây dựng chế độ ăn lành mạnh và hỗ trợ quá trình điều trị. Tuy nhiên, việc thảo luận với bác sĩ để có chế độ ăn phù hợp với tình trạng sức khỏe cụ thể là quan trọng.

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi

Bác sĩ Bác Sĩ Trần Hải Long

Hồ Sơ Viện Y Dược Cổ Truyền Dân Tộc – TRADIMEC

Xem hồ sơ

Hiện nay, bệnh lý sỏi mật đang ngày càng phổ biến. Đối với việc điều trị, ngoài dùng thuốc cũng sẽ cần chú ý nhiều tới chế độ ăn uống để tránh nguy cơ xuất hiện thêm sỏi mới. Do vậy, bài viết này sẽ giải đáp chi tiết vấn đề sỏi mật kiêng ăn gì cũng như nên bổ sung những thực phẩm nào.

Bênh Học Sỏi Mật

Sỏi mật là gì?

Bệnh sỏi mật là tình trạng hình thành các tinh thể rắn bên trong túi mật dưới tác động của hiện tượng mất cân bằng các thành phần trong dịch mật. Bao gồm 1 trong 3 loại chính là cholesterol, sắc tố mật và muối canxi. Các viên sỏi có nhiều kích thước khác nhau, đa phần chúng nhỏ như hạt cát. Tuy nhiên cũng có trường hợp sỏi tích tụ thành một viên lớn như quả bóng bàn.

Người mắc bệnh sỏi mật hay còn gọi là sỏi túi mật có thể có một hoặc cùng lúc nhiều viên sỏi trong túi mật. Các loại sỏi phổ biến như sỏi cholesterol và sỏi sắc tố mật. Cụ thể như sau:

Sỏi cholesterol: Chúng có màu sắc vàng hơi ngả xanh, chiếm số lượng lớn trong tổng số trường hợp sỏi mật. Sỏi có thành phần chính là cholesterol không hòa tan và một số thành phần khác.
Sỏi sắc tố mật: Màu sắc nâu sẫm hoặc đen. Chúng hình thành trong trường hợp dịch mật tăng quá nhiều sắc tố hay còn gọi là bilirubin.

Đa số sỏi được tìm thấy trong túi mật ở dạng sỏi cholesterol. Một số trường hợp sỏi di chuyển ra khỏi túi mật đến cổ túi mật hoặc bất kỳ vị trí nào thuộc ống mật chủ. Tuy nhiên dù xuất hiện ở đâu, sỏi mật cũng gây ra các triệu chứng khó chịu cho người bệnh. Đặc biệt, trường hợp sỏi làm tắc nghẽn đường dẫn mật có thể gây đau đớn dữ dội ở bụng phải. Nếu không sớm điều trị, triệu chứng xuất hiện thường xuyên, kéo dài có thể gây biến chứng nguy hiểm.

Nguyên nhân sỏi mật

Như đã đề cập, sỏi túi mật hay bệnh sỏi mật hình thành do 1 trong 3 thành phần dịch mật tăng quá mức. Khi đó, chúng dễ gây kết tủa tạo thành những tinh thể rắn bên trong túi mật. Theo thời gian, sỏi sẽ dần dần tích tụ, phát triển thành từng viên với kích thước nhỏ như hạt cát hoặc to như quả bóng bàn.

Nguyên nhân gây sỏi mật là sự rối loạn cholesterol, bilirubin trong giai đoạn sản xuất và vận chuyển dịch mật trong gan.

Nguyên nhân gây bệnh chủ yếu được xác định là do sự rối loạn của các thành phần là cholesterol, bilirubin trong giai đoạn sản xuất và vận chuyển dịch mật trong gan. Khi dịch mật bị dồn ứ không lưu thông trong thời gian dài dẫn đến tình trạng viêm nhiễm đường mật.

Trong đó, 80% trường hợp mắc bệnh là do nồng độ cholesterol trong dịch mật tăng quá cao đến mức muối mật không thể hòa tan chúng. Số trường hợp còn lại hình thành sỏi mật do sắc tố mật bilirubin cao bất thường. Bệnh có thể xuất hiện ở bất kỳ đối tượng nào. Trong đó, các nhóm đối tượng sau đây có khả năng cao mắc sỏi túi mật hơn những đối tượng khác:

Người lười vận động, có chế độ ăn uống nhiều dầu mỡ, chất béo nhưng ăn ít chất xơ.
Người bị thừa cân, béo phì dễ mắc bệnh hơn những người bình thường khác.
Phụ nữ sử dụng thuốc tránh thai thường xuyên.
Đối tượng có tiền sử rối loạn máu hoặc đang mắc bệnh mãn tính như tiểu đường.
Người có người thân trong gia đình bị bệnh.
Người bị bệnh viêm gan, xơ gan có thể gặp biến chứng gây sỏi túi mật.
Người giảm cân quá nhanh cũng dễ mắc bệnh hơn những người khác.

Nếu bạn nằm trong nhóm các đối tượng kể trên nên chủ động kiểm tra sức khỏe thường xuyên. Đặc biệt cần nhanh chóng đến gặp bác sĩ nếu nhận thấy cơ thể bắt đầu xuất hiện các triệu chứng bất thường để được thăm khám và điều trị, phòng tránh các rủi ro không mong muốn.

Triệu chứng sỏi mật

Giai đoạn mới hình thành, hầu như người bệnh không cảm nhận được các bất thường trong túi mật. Tuy nhiên, sau thời gian dài khi sỏi tích tụ kích thước lớn hơn, người bệnh sẽ gặp phải các triệu chứng nặng nề. Một số biểu hiện nhận biết bệnh lý thường là:

Đầy hơi, chướng bụng, khó tiêu: Đây là một trong những triệu chứng điển hình mà bệnh nhân mắc bệnh sỏi thận thường gặp phải. Tuy nhiên, tình trạng này giống với các vấn đề tiêu hóa khác như trào ngược dạ dày thực quản, viêm loét dạ dày,…Do đó nhiều người nhầm lẫn dẫn đến điều trị sai phương pháp. Điều này khiến cho tình trạng sỏi túi mật ngày càng nghiêm trọng hơn.
Đau tức mạn sườn phải: Kèm theo biểu hiện đầy hơi chướng bụng, người mắc bệnh còn cảm thấy đau tức bụng bên phải, vị trí mạn sườn khá khó chịu. Cơn đau dữ dội xuất hiện đột ngột, từng cơn hoặc kéo dài, sau đó lan dần từ bụng đến vai. Để phân biệt tình trạng sỏi túi mật với các bệnh lý khác, thường bác sĩ sẽ dựa vào triệu chứng đau quặn mật kèm theo. Đặc biệt, cơn đau dữ dội hơn nếu người bệnh ăn phải thức ăn chứa nhiều dầu mỡ. Trường hợp biến chứng, thân nhiệt người bệnh tăng cao trên 38 độ C, tăng nhịp tim.
Vàng da, vàng mắt: Dịch mật bị ứ đọng trong túi mật dưới tác động của sỏi. Lúc này, bilirubin không được đào thải qua dịch mật sẽ khiến cho da, niêm mạc mắt của người bệnh trở nên vàng hơn. Nếu bạn nhận thấy biểu hiện này nên chủ động đến gặp bác sĩ thăm khám sớm.

Trên đây là những triệu chứng điển hình mà người bệnh có thể gặp phải. Ngoài ra, một số triệu chứng khác có thể xuất hiện kèm theo như táo bón trong thời gian dài, khó tiêu, cảm giác ăn không còn ngon miệng,..

Sỏi mật kiêng ăn gì?

Sỏi mật là tình trạng hình thành các viên sỏi với nhiều kích cỡ ở trong túi mật. Bệnh lý này có thể trở nên nghiêm trọng hơn khi bệnh nhân dùng các thực phẩm gây hại, làm tăng nguy cơ hình thành sợi như:

Đồ chiên rán nhiều dầu mỡ và chế biến sẵn

Các thực phẩm đóng hộp, đồ ăn chiên rán ngập dầu mỡ như viên chiên, xúc xích, gà rán, thịt cá đóng hộp,... đều chứa nhiều chất béo xấu, lượng đường và muối khá cao. Trong khi đó những thành phần này dễ khiến bụng khó tiêu, đầy hơi, buồn nôn và tăng nguy cơ hình thành nên nhiều viên sỏi mới trong túi mật.
Do đó, cần chú ý kiêng đồ rán hay chiên xào ngập dầu, đặc biệt không nên dùng mỡ động vật.

soi mat kieng an gi — Nên kiêng đồ ăn chiên rán nhiều dầu mỡ

Bột mì tinh chế

Bột mì tinh chế không có chất xơ, nhiều chất béo, làm gia tăng đường huyết khiến sỏi mật có thể phát triển kích thước lớn hơn hoặc gia tăng số lượng. Quá trình cơ thể đào thải sỏi ra ngoài cũng sẽ bị ảnh hưởng gián đoạn. Vì vậy nên kiêng ăn các loại bánh mì, bún, miến, bánh phở,...

Các bữa ăn quá ít calo

Sỏi mật kiêng ăn gì? Bệnh nhân lưu ý cũng cần phải tránh sử dụng các bữa ăn có quá ít calo. Bởi cơ thể không được nạp đủ năng lượng sẽ gây ra tình trạng sụt giảm cân đột ngột, lúc này mật bị kích thích tăng sinh sỏi, suy giảm chức năng. Bởi vậy, bệnh nhân vẫn cần chú ý kiêng các thực phẩm có hại nhưng đảm bảo cung cấp đủ dưỡng chất cần thiết cho cơ thể.

Các chất béo bão hòa

Chất béo bão hòa là nhóm chất có hại cho nhiều cơ quan trong cơ thể, khiến túi mật quá tải khi phải tiết nhiều dịch mật hơn để có thể loại bỏ loại chất này. Vì vậy, càng gia tăng áp lực lên túi mật khiến bệnh nhân dễ chướng bụng, chậm tiêu, buồn nôn,...
Vậy nên tốt nhất người bệnh nên tránh ăn các loại bơ, phô mai, bánh ngọt, các món ăn chiên rán nhiều dầu mỡ hoặc gia vị.

Đồ ăn nhiều đường

Những món ăn nhiều đường như nước ngọt, nước có ga, bánh ngọt, kẹo, trà sữa,.... là nguyên nhân khiến cơ thể tích tụ thêm nhiều cholesterol, chênh lệch với cholesterol tốt cũng như lecithin và axit mật. Vì vậy, sỏi càng dễ dàng hình thành với số lượng cũng như kích thước lớn hơn.

Sỏi mật nên ăn gì?

Có khá nhiều thực phẩm có lợi cho bệnh nhân bị sỏi mật, giúp hỗ trợ giảm lượng cholesterol để ngăn chặn tạo sỏi mới. Dưới đây là một số thực phẩm nên được sử dụng thường xuyên.

Thực phẩm chứa ít đạm hoặc đạm thực vật

Nguồn đạm là dưỡng chất cần thiết cho cơ thể mọi người, để không làm ảnh hưởng xấu tới bệnh lý, bệnh nhân nên ưu tiên sử dụng nguồn đạm thực vật. Ngoài ra, có thể dùng các loại thịt khác có lượng đạm nhưng ít chất béo như: Cá, thịt gà và thịt vịt đã bỏ da,... Cùng với đó là các loại đậu, hạt hoặc rau củ có màu xanh thẫm khá tốt cho cơ thể.

Rau củ quả

Các loại rau củ quả có chứa nhiều chất xơ, vitamin, phát huy vai trò loại bỏ bớt các cholesterol xấu lắng đọng trong túi mật, giảm đầy bụng hay táo bón. Vì vậy, bệnh nhân sẽ cảm thấy dễ chịu hơn, hạn chế tạo ra sỏi mới. Nên thường xuyên ăn các loại rau cải, bông cải xanh, măng tây, cà rốt, cà chua, các thức quả mọng,...

Ngũ cốc nguyên hạt

Nhóm thực phẩm này có lượng tinh bột nhất định nhưng không gây gia tăng đường huyết như các nhóm tinh bột khác. Do vậy có thể kiểm soát được hàm lượng cholesterol trong cơ thể, hỗ trợ quá trình điều trị sỏi mật có kết quả tốt hơn. Người bệnh nên thường xuyên ăn gạo lứt, yến mạch, lúa mạch, ngô, kê, quina, kiều mạch,....

Sữa ít béo

Nhóm sữa ít béo bao gồm sữa chua, sữa hạt, sữa tách béo, cung cấp cho cơ thể nhiều khoáng chất, vitamin nhưng không nạp chất béo có hại vào cơ thể. Do đó, trong chế độ ăn hàng ngày nên có thêm nguồn sữa ít béo để sử dụng.

Các chất béo tốt

Chế độ ăn mỗi ngày của người bị sỏi mật nếu kiêng hoàn toàn chất béo sẽ không có lợi. Do đó, vẫn cần sử dụng các chất béo tốt từ hạt óc chó, dầu mè, hướng dương, dầu oliu, để có thể duy trì thể trạng, hạn chế nguy cơ ứ đọng dịch mật do thiếu mỡ trầm trọng.

Cách Chữa Sỏi Mật

Cách chữa sỏi mật tại nhà có thể tham khảo một số mẹo dân gian như sử dụng quả dứa, quả sung, và nước dừa. Tuy nhiên, các biện pháp này chỉ mang tính hỗ trợ và không thay thế được phương pháp điều trị do bác sĩ chỉ định. Việc sử dụng các mẹo dân gian cần tuân thủ các lưu ý sau:

Quả Dứa:

Làm mịn 1 quả dứa tươi, nướng và uống nước ép từ dứa theo lịch trình.

Có thể giúp cải thiện triệu chứng và ngăn chặn sự phát triển của viên sỏi.

Quả Sung:

Chuẩn bị 250g quả sung nếp tươi, sấy khô và đun cùng nước, sau đó lọc lấy nước để uống.

Hỗ trợ điều trị sỏi mật, đặc biệt là cho những người có sỏi mật lớn.

Nước Dừa:

Sử dụng nước dừa tươi hàng ngày, giúp loại bỏ độc tố tích tụ trong gan và thận qua đường tiết niệu.

Kết hợp với nước lọc và duy trì một lối sống lành mạnh.

Mẹo Dân Gian:

Sử dụng các mẹo dân gian khác như lá râu mèo, kim tiền thảo, rau ngổ có thể giúp giảm triệu chứng và cải thiện sức khoẻ.

Tuy nhiên, những biện pháp này chỉ là sự hỗ trợ và không thay thế được phương pháp Tây y. Đối với những trường hợp nặng, cần tham khảo ý kiến của bác sĩ và áp dụng các biện pháp điều trị chính xác, bao gồm sử dụng thuốc hoặc thậm chí can thiệp phẫu thuật tùy thuộc vào tình trạng cụ thể của từng người. Lưu ý tuân thủ chỉ định của bác sĩ và không tự y áp dụng các biện pháp mà không được tư vấn chính xác.

Thuốc Chữa Sỏi Mật

Dưới đây là các loại thuốc chữa sỏi mật hiệu quả:

1. Thuốc Giảm Đau: Alverin, Atropin, Papaverin, Visceralgin giúp xoa dịu cơn đau thắt khó chịu phát sinh từ viên sỏi di chuyển trong túi mật.

2. Thuốc Làm Tan Sỏi Đường Uống: Axit Ursodeoxycholic (Ursodiol) giúp bào mòn sỏi cholesterol và kiểm soát hấp thụ chúng ở ruột. Sử dụng cho viên sỏi nhỏ, không có triệu chứng nặng.

3. Thuốc Làm Tan Sỏi Tiêm: Sử dụng dung môi Methyl Tert – butyl Ether tiêm trực tiếp vào túi mật để làm tan sỏi nhanh chóng. Tuy nhiên, phương pháp này có nguy cơ và hiệu quả không cao.

4. Trị Biến Chứng Sỏi Mật: Đối với trường hợp chờ phẫu thuật, bác sĩ có thể kê thuốc kháng khuẩn (Aminoglycosid, Quinolon) và thuốc lợi mật từ hóa dược hoặc thảo dược để kiểm soát tình trạng sức khỏe.

Chú ý: Người bệnh cần tuân thủ liều dùng và kiểm tra tình trạng sỏi mật thường xuyên.

Nhìn chung, để hỗ trợ tốt cho việc điều trị sỏi, người bệnh không nên bỏ qua vấn đề sỏi mật kiêng ăn gì và nên ăn gì. Với những chia sẻ trên đây, hy vọng có thể bệnh nhân xây dựng được chế độ ăn uống khoa học nhất.

Cập nhật lúc 04:13 - 03/08/2024