Cây Xích Đồng Nam: Đặc Điểm, Công Dụng Và Bài Thuốc Phổ Biến

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi

Bác sĩ CK II Bác sĩ Nguyễn Thị Nhuần

Hồ Sơ Viện Y Dược Cổ Truyền Dân Tộc – TRADIMEC

Cây xích đồng nam (mò hoa đỏ) là thảo dược khá phổ biến trong Y học cổ truyền. Nhờ chứa nhiều thành phần có lợi mà loại cây này có khả năng cải thiện sức khỏe, hỗ trợ điều trị nhiều chứng bệnh khác nhau. Ở bài viết này, bạn đọc hãy cùng tìm hiểu chi tiết về mò hoa đỏ với đặc điểm nhận dạng, công dụng, bài thuốc hay và lưu ý khi dùng.

Đặc điểm của cây xích đồng nam

Cây xích đồng nam, còn được gọi là mò hoa đỏ, ngọc nữ đỏ, lọ cái, có tên khoa học là Clerodendrum squamatum, thuộc họ hoa môi (Lamiaceae). Đây là một loại thảo dược quen thuộc, được dùng nhiều trong y học cổ truyền Việt Nam và nhiều nước Đông Nam Á, nổi tiếng với nhiều công dụng chữa bệnh hiệu quả.

Đặc điểm nhận dạng:

Mò hoa đỏ là cây thân thảo, ít phân cành, cao trung bình từ 1,5 đến 2 mét.
Thân cây khi còn non có hình vuông, chuyển thành hình tròn khi già, màu bạc hoặc nâu xám, đường kính khoảng 0,3 – 0,8 cm.
Lá cây mọc đối xứng từ gốc đến ngọn, có cuống phân rãnh, gốc hình tim và mép lá có răng cưa.
Hoa của cây mọc thành cụm xim, có màu đỏ tươi hoặc hồng, nhụy và nhị mọc buông ra ngoài, rất nổi bật và đẹp mắt.

Cây xích đồng nam phân bố rộng rãi ở các tỉnh miền Bắc và miền Trung Việt Nam như Sơn La, Hà Giang, Bắc Giang, Bắc Ninh, Phú Thọ, Vĩnh Phúc, Hà Nội, Thanh Hóa, Nghệ An và nhiều vùng khác. Cây ưa môi trường ẩm, độ sáng vừa phải, thường mọc ở rừng thưa, thung lũng, ven rừng và ven đường đi ở độ cao lên đến 1000 m. Thời điểm thu hoạch mò hoa đỏ tốt nhất là khi cây chuẩn bị ra hoa.

Xích đồng nam xuất hiện phổ biến ở miền Bắc và Trung Bộ của Việt Nam

Tác dụng của cây xích đồng nam

Cây xích đồng nam chứa nhiều hợp chất hóa học có giá trị dược liệu, bao gồm: Flavonoid glycosid, Clerodan, Furantri terpenoid, Hispidulin 7-0-glucuronid, Alkaloid, Saponin, Tanin, Vitamin,… Nhờ đó loại thảo dược này mang đến nhiều lợi ích cho sức khỏe như:

Chữa bệnh phụ khoa: Xích đồng nam chứa flavonoid glycosid và clerodan có đặc tính chống viêm và kháng khuẩn, giúp làm sạch và bảo vệ vùng kín khỏi vi khuẩn và viêm nhiễm. Các hợp chất này cũng giúp điều hòa nội tiết, cải thiện lưu thông máu, từ đó điều chỉnh chu kỳ kinh nguyệt và giảm đau bụng kinh.
Kháng viêm, tiêu sưng: Các hợp chất như Hispidulin 7-0-glucuronid và Furan triterpenoid có tác dụng chống viêm và kháng khuẩn mạnh mẽ, giúp giảm sưng và đau tại các vùng viêm nhiễm. Bên cạnh đó, Tanin trong loại cây này giúp làm se, kháng khuẩn, hỗ trợ làm lành các vết thương ngoài da.
Hỗ trợ tăng cường chức năng gan: Được biết mò hoa đỏ có khả năng thải độc gan, tăng cường chức năng cho gan, hỗ trợ điều trị bệnh viêm gan, vàng da. Ngoài ra, các chất chống oxy hóa trong cây giúp bảo vệ tế bào gan khỏi các tổn thương do gốc tự do.
Hạ huyết áp: Một số thành phần của mò hoa đỏ có tác dụng giãn mạch, hạ huyết áp, cải thiện tuần hoàn máu não giảm áp lực lên thành mạch máu, từ đó giảm huyết áp.
Hỗ trợ điều trị tiểu buốt, tiểu ra máu: Cây xích đồng nam khi được sử dụng đúng cách giúp lợi tiểu, giúp làm sạch hệ tiết niệu và giảm viêm nhiễm. Đặc biệt Saponin và Alkaloid trong cây có tác dụng kháng khuẩn, giúp loại bỏ vi khuẩn gây nhiễm trùng đường tiết niệu.

Loại cây này có thể chữa đau bụng kinh cho chị em phụ nữ

Các bài thuốc từ cây xích đồng nam phổ biến

Cây xích đồng nam mang đến nhiều lợi ích cho sức khỏe, tuy nhiên cần sử dụng đúng cách, đúng liều lượng mới đạt được hiệu quả tốt và đảm bảo an toàn. Dưới đây là một số bài thuốc phổ biến từ mò hoa đỏ:

Chữa kinh nguyệt không đều:

Chuẩn bị 10g các vị rễ cây xích đồng nam, búp non mía giò, lá huyết dụ, mã đề, bầu đất.
Sau khi rửa sạch nguyên liệu, bạn thái nhỏ và phơi khô.
Sao thơm dược liệu rồi sắc cùng 1 lít nước trên lửa nhỏ trong khoảng 20 phút.
Uống liên tục trong một tháng giúp điều hòa kinh nguyệt và giảm các triệu chứng liên quan.

Bài thuốc chữa đau bụng kinh:

Chuẩn bị các nguyên liệu gồm lá cây xích đồng, hương phụ, ích mẫu, ngải cứu, mỗi loại 6g.
Rửa sạch thảo dược và sắc cùng 600ml nước trên lửa nhỏ, đến khi cạn còn 300ml thì tắt bếp.
Chia làm 2 lần uống trong ngày, trước kỳ kinh nguyệt khoảng 10 ngày.

Chữa viêm gan, vàng da:

Lấy 15g lá xích đồng nam cùng 10g rễ cây xích đồng nam rửa sạch.
Sắc các nguyên liệu với 1 lít nước đến khi cạn còn 500ml.
Uống 2 lần mỗi ngày, liên tục trong 2 – 3 tuần để cải thiện chức năng gan và giảm triệu chứng vàng da.

Chữa mụn nhọt, lở ngứa:

Chuẩn bị 20g lá cây mò hoa đỏ tươi.
Bạn rửa sạch, ngâm cùng nước muối pha loãng rồi vớt ra để ráo.
Sau khi giã nát nguyên liệu, đắp lên vùng da bị mụn nhọt, lở ngứa.
Người bệnh nên áp dụng cách này 2 – 3 lần/ngày và kiên trì đến khi khỏi hoàn toàn.

Bài thuốc chữa tiểu buốt, tiểu ra máu từ mò hoa đỏ:

Các thành phần cần chuẩn bị gồm 10g các vị rễ cây mò hoa đỏ, rễ tranh, cỏ bấc, bạch đồng nữ, 3 con ốc nhồi.
Sau khi rửa sạch các nguyên liệu, bạn cho vào nồi, đun cùng 2 lít nước đến khi cạn còn 1 lít thì tắt bếp.
Uống thuốc 2 – 3 lần mỗi ngày cho đến khi các triệu chứng tiểu buốt, tiểu ra máu thuyên giảm.

Bài thuốc chữa đau đầu, cao huyết áp từ mò hoa đỏ:

Chuẩn bị các nguyên liệu gồm 10g xích đồng nam, hoa hòe, lá sen.
Bạn rửa sạch các nguyên liệu, sắc cùng 800ml nước đến khi cạn còn 400ml thì tắt bếp.
Chia nước thuốc thành 2 lần uống trong ngày để hạ huyết áp, giảm đau đầu.

Có nhiều bài thuốc hay từ mò hoa đỏ để chữa bệnh

Lưu ý khi dùng cây xích đồng nam

Khi sử dụng cây xích đồng nam để chữa bệnh, bạn cần chú ý một số vấn đề sau để đảm bảo an toàn và đạt hiệu quả cao nhất:

Trước khi sử dụng cây xích đồng nam để điều trị bệnh, bạn nên tham khảo ý kiến của bác sĩ để đánh giá tình trạng sức khỏe và xác định liệu trình phù hợp.
Mua cây xích đồng nam từ các nguồn cung cấp uy tín để đảm bảo chất lượng và tránh những sản phẩm không rõ nguồn gốc.
Dùng dược liệu đúng cách, đúng liều lượng của bác sĩ, không nên lạm dụng vì có thể gây ra nhiều ảnh hưởng xấu đến sức khỏe tổng thể.
Một số trường hợp đặc biệt như phụ nữ đang mang thai, cho con bú, có vấn đề sức khỏe nghiêm trọng cần cẩn thận khi dùng mò hoa đỏ, tuyệt đối không tự ý sử dụng.
Theo dõi các dấu hiệu phản ứng phụ như dị ứng, khó thở hoặc phản ứng da để ngừng sử dụng kịp thời và tìm gặp chuyên gia y tế để được tư vấn cách xử lý.

Trên đây là những thông tin cơ bản về cây xích đồng nam, từ đặc điểm nổi bật đến lợi ích trong việc chữa bệnh. Sử dụng dược liệu này đúng cách mang đến nhiều lợi ích cho sức khỏe. Tuy nhiên, để đảm bảo hiệu quả và an toàn, bạn nên tham khảo ý kiến của chuyên gia y tế trước khi dùng.