Cây Cỏ Sữa: Công Dụng, Cách Sử Dụng Trong Y Học Cổ Truyền

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi

Bác sĩ CK II Bác sĩ Nguyễn Thị Nhuần

Hồ Sơ Viện Y Dược Cổ Truyền Dân Tộc – TRADIMEC

Cây cỏ sữa là một dược liệu quan trọng trong Y học cổ truyền, nổi tiếng với nhiều công dụng chữa bệnh. Phân bố rộng rãi ở các vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới, cây cỏ sữa được sử dụng để điều trị các bệnh như tiêu chảy, viêm loét dạ dày, sỏi thận và bí tiểu. Cùng Viện Y Dược Cổ Truyền Dân Tộc tìm hiểu chi tiết hơn về dược liệu này trong nội dung bài viết sau.

Cây cỏ sữa là gì?

Cây cỏ sữa là một loại thực vật thuộc chi Euphorbia trong họ Euphorbiaceae, dân gian thường gọi là rau râm bụt đất, rau sữa, vú sữa đất. Loại cây này thường mọc hoang tại các vùng nôn thôn Việt Nam và được y học sử dụng để điều trị nhiều căn bệnh khác nhau.

Đặc điểm hình thái:

Hình dáng: Cỏ sữa là loại cây thảo nhỏ, mọc sát mặt đất. Thân cây thường phân nhiều nhánh, mọc lan tỏa và có chiều cao từ 10-20 cm.
Lá: Lá cây nhỏ, mọc đối, có hình bầu dục hay hình trứng, mép lá có răng cưa nhỏ, màu xanh nhạt.
Hoa: Hoa nhỏ, màu trắng hoặc hồng nhạt, mọc ở nách lá, hoa đơn tính và thường nở vào mùa hè.
Quả: Quả nhỏ, hình cầu, chứa nhiều hạt nhỏ.

Phân bố:

Khu vực: Cây cỏ sữa phân bố rộng rãi ở các vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới. Ở Việt Nam, cây thường mọc hoang dại ở các khu vực đồng cỏ, ven đường, bãi đất trống.
Điều kiện sống: Cây thích hợp với đất ẩm, nhiều ánh sáng và có khả năng chịu hạn tốt.

Cách thu hái:

Thời điểm thu hái: Thường thu hái vào mùa hè và mùa thu khi cây đang phát triển mạnh và có nhiều chất dược liệu nhất.
Phần sử dụng: Toàn bộ phần trên mặt đất của cây, bao gồm cả lá, thân và hoa.
Phương pháp: Dùng dao hoặc kéo cắt phần thân và lá, sau đó rửa sạch và phơi khô.

Bảo quản dược liệu:

Phơi khô: Sau khi thu hái, cây cỏ sữa được rửa sạch, phơi hoặc sấy khô ở nhiệt độ thấp để tránh làm mất đi các hoạt chất.
Bảo quản: Dược liệu sau khi phơi khô cần được bảo quản ở nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp và ẩm ướt. Có thể bảo quản trong các túi giấy, hộp kín hoặc lọ thủy tinh.
Thời gian bảo quản: Đảm bảo dược liệu không bị ẩm mốc, thường có thể bảo quản trong vòng 1-2 năm.

Tác dụng của cây cỏ sữa

Cây cỏ sữa được sử dụng trong cả Y học dân gian và Y học hiện đại. Theo quan niệm Đông y, cỏ sữa có vị hơi đắng, chua, tính mát, hơi có độc, có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, tiêu viêm, lợi tiểu, sát trùng, cầm máu, lợi sữa…

Còn theo Y học hiện đại, trong thành phần của cây cỏ sữa có chứa nhiều hợp chất hóa học tốt cho sức khỏe như: Alkaloids, Flavonoids, Triterpenoids, Tannin, Saponin, Phenolic compounds,….

Những dưỡng chất này đều có nhiều lợi ích tốt cho sức khỏe, có thể kể đến như:

Kháng khuẩn và kháng viêm: Các hợp chất như triterpenoids và flavonoids trong dược liệu có khả năng kháng khuẩn mạnh, giảm viêm nhiễm, giúp ngăn chặn sự phát triển của vi khuẩn gây bệnh.
Chống oxy hóa: Flavonoids và phenolic compounds trong cỏ sữa có tác dụng chống oxy hóa mạnh. Từ đó giúp bảo vệ các tế bào khỏi sự hư hại của các gốc tự do, chống lão hóa và ngăn ngừa các bệnh mạn tính.
Hỗ trợ tiêu hóa: Tannin và saponin trong cỏ sữa có tác dụng làm se, giúp giảm tình trạng tiêu chảy và các vấn đề tiêu hóa khác. Cây cỏ sữa còn được sử dụng để điều trị các triệu chứng viêm loét dạ dày và ruột.
Chống ung thư: Một số nghiên cứu cho thấy cỏ sữa có khả năng chống ung thư, đặc biệt là ung thư gan và ung thư vú.
Giảm đau: Alkaloids trong cây có tác dụng giảm đau, giúp giảm các triệu chứng đau nhức do viêm nhiễm và các bệnh lý khác.
Hỗ trợ điều trị bệnh ngoài da: Cây cỏ sữa có thể được sử dụng để điều trị các bệnh ngoài da như eczema, viêm da và các vết thương nhỏ.
Giảm đường huyết: Cỏ sữa giúp hạ đường huyết, hỗ trợ điều trị và phòng ngừa biến chứng của bệnh tiểu đường.
Tăng cường hệ miễn dịch: Cỏ sữa giúp tăng cường hệ miễn dịch, giúp cơ thể chống lại bệnh tật.
Một số tác dụng khác: Y học hiện đại cũng ghi nhận tác dụng của cỏ sữa trong việc điều trị các bệnh như cao huyết áp, tim mạch, sỏi mật, kinh nguyệt không đều, tiêu chảy, lỵ, ho, cảm cúm, đau đầu,…

Dược liệu này có rất nhiều công dụng tốt cho sức khỏe

Việc sử dụng cây cỏ sữa trong điều trị bệnh cần có sự hướng dẫn của chuyên gia y tế để đảm bảo an toàn và hiệu quả. Do các thành phần hoạt chất có thể gây tác dụng phụ cho sức khỏe nếu sử dụng không đúng cách.

Một số bài thuốc chữa bệnh từ cây cỏ sữa

Trước khi sử dụng cây cỏ sữa để điều trị bệnh, bạn nên tham khảo ý kiến của bác sĩ để đảm bảo an toàn và hiệu quả. Đồng thời sử dụng đúng liều lượng và phương pháp chế biến để tránh các tác dụng phụ không mong muốn.

Điều trị tiêu chảy

Công dụng: Giúp giảm triệu chứng tiêu chảy, làm se niêm mạc ruột.
Nguyên liệu: 20-30g cây cỏ sữa tươi hoặc 10-15g cây khô.
Cách thực hiện: Rửa sạch cây cỏ sữa, sắc với khoảng 500ml nước. Đun sôi dược liệu cho đến khi nước cạn còn khoảng 200ml. Chia nước thuốc thu được thành 2-3 lần rồi uống hết trong ngày.

Điều trị bệnh viêm dạ dày ruột

Công dụng: Giảm viêm, hỗ trợ làm lành niêm mạc dạ dày và ruột.
Nguyên liệu: 10-20g cây cỏ sữa khô.
Cách thực hiện: Sắc cây cỏ sữa với 500ml nước. Đun sôi nhỏ lửa cho đến khi nước cạn còn khoảng 200ml. Uống nước sắc 2-3 lần mỗi ngày trước bữa ăn.

Điều trị viêm da, eczema

Công dụng: Giảm viêm, làm dịu vùng da bị tổn thương.
Nguyên liệu: Cây cỏ sữa tươi.
Cách thực hiện: Rửa sạch cây cỏ sữa, giã nát và đắp lên vùng da bị viêm, eczema. Để trên da khoảng 15-20 phút, sau đó người bệnh rửa sạch bằng nước ấm.

Điều trị ho, viêm họng

Công dụng: Hỗ trợ làm giảm ho, dịu cổ họng.
Nguyên liệu: 10-15g cây cỏ sữa khô.
Cách thực hiện: Sắc với 500ml nước, đun sôi nước rồi hạ nhỏ lửa cho đến khi còn khoảng 200ml. Uống nước sắc dược liệu khoảng 2-3 lần mỗi ngày.

Điều trị mụn nhọt, vết thương nhỏ

Công dụng: Kháng khuẩn, giảm viêm, giúp vết thương mau lành.
Nguyên liệu: Cây cỏ sữa tươi.
Cách thực hiện: Rửa sạch cây cỏ sữa, giã nát và đắp lên vết thương hoặc mụn nhọt. Để khoảng 20 phút, sau đó rửa sạch vết thương bằng nước ấm.

Điều trị sỏi thận, bí tiểu

Công dụng: Dược liệu có tính chất lợi tiểu và chống viêm, có thể được sử dụng để hỗ trợ điều trị sỏi thận và bí tiểu.
Nguyên liệu: 20-30g cây cỏ sữa tươi hoặc 10-15g cây cỏ sữa khô, 1-2 lít nước.
Cách thực hiện: Rửa sạch cây cỏ sữa để loại bỏ đất cát. Cho dược liệu vào nồi đun cùng với 1-2 lít nước trong khoảng 20-30 phút. Lọc bỏ bã, chỉ lấy phần nước thuốc. Chia nước thuốc thành nhiều phần bằng nhau và uống trong ngày.

Sắc nước từ dược liệu để uống giúp cải thiện bệnh sỏi thận

Lưu ý khi sử dụng cây cỏ sữa

Để quá trình sử dụng cây cỏ sữa diễn ra an toàn, hiệu quả, bạn cần lưu ý một số vấn đề sau:

Sử dụng đúng cách:

Cần rửa sạch cỏ sữa trước khi sử dụng để loại bỏ bụi bẩn, thuốc trừ Nên sử dụng cỏ sữa tươi để đảm bảo dược tính. Cỏ sữa đã héo úa hoặc bị dập nát có thể chứa độc tố và gây hại cho sức khỏe.
Cần sử dụng cỏ sữa với liều lượng phù hợp theo hướng dẫn hoặc tham khảo ý kiến bác sĩ. Sử dụng quá liều trong thời gian ngắn có thể gây ra tác dụng phụ.
Cỏ sữa có thể được sử dụng dưới dạng sắc uống, xay nhuyễn để đắp, hoặc giã lấy nước cốt.

Chống chỉ định:

Phụ nữ mang thai và cho con bú: Cỏ sữa có thể gây co thắt tử cung, ảnh hưởng đến thai nhi và trẻ sơ sinh.
Trẻ em dưới 6 tháng tuổi: Hệ tiêu hóa của trẻ em dưới 6 tháng tuổi còn non nớt, chưa đủ sức để tiêu hóa cỏ sữa.
Người có bệnh lý về máu: Cỏ sữa có thể làm loãng máu, do đó người có bệnh lý về máu như hemophilia, giảm tiểu cầu,… không nên sử dụng.

Tác dụng phụ:

Cỏ sữa có thể gây ra một số tác dụng phụ như buồn nôn, tiêu chảy, đau bụng, nôn mửa, hạ huyết áp,…
Nếu gặp bất kỳ tác dụng phụ nào, cần ngừng sử dụng ngay và đến gặp bác sĩ.

Một số lưu ý khác:

Cỏ sữa có thể tương tác với một số loại thuốc như thuốc hạ huyết áp, thuốc chống đông máu,… Do đó, cần thông báo cho bác sĩ về các loại thuốc đang sử dụng trước khi sử dụng cỏ sữa.
Nên sử dụng cỏ sữa kết hợp với chế độ ăn uống và sinh hoạt lành mạnh để tăng cường hiệu quả điều trị.
Không nên sử dụng cỏ sữa thay thế cho thuốc điều trị bệnh.
Cần theo dõi tình trạng sức khỏe khi sử dụng cỏ sữa và đến gặp bác sĩ nếu có bất kỳ vấn đề nào.

Có thể thấy, cây cỏ sữa là một loại thảo dược với nhiều tác dụng đối với sức khỏe con người. Tuy nhiên, người bệnh cần sử dụng cẩn thận, đúng cách và tuân thủ các lưu ý trên để đảm bảo an toàn và hiệu quả. Nếu bạn không có kiến thức chuyên môn, hãy tham khảo ý kiến của chuyên gia trước khi sử dụng.