Dị Ứng Paracetamol: Triệu Chứng Nhận Biết Và Cách Xử Lý

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi

Bác sĩ Bác sĩ Nguyễn Thị Tuyết Lan

Hồ Sơ Viện Y Dược Cổ Truyền Dân Tộc – TRADIMEC

Xem hồ sơ

Đặt lịch hẹn

×

Bác sĩ Bác sĩ Nguyễn Thị Tuyết Lan

Hồ Sơ Viện Y Dược Cổ Truyền Dân Tộc – TRADIMEC

Đặt lịch

Paracetamol là thành phần thường xuất hiện trong nhóm thuốc giảm đau, hạ sốt. Mặc dù được đánh giá có độ lành tính, an toàn cao nhưng thành phần này có thể gây dị ứng, nhất là ở người có cơ địa nhạy cảm. Dị ứng paracetamol nếu không được xử lý kịp thời có thể đe dọa trực tiếp đến tính mạng người bệnh.

Dị ứng paracetamol là gì?

Paracetamol hay acetaminophen là hoạt chất có tác dụng hạ sốt, giảm đau ở mức độ nhẹ và trung bình. Do đó, nhóm thuốc chứa hoạt chất này thường dùng trong điều trị cảm lạnh, thuốc hạ sốt, giảm đau (đau đầu, đau xương khớp, cơ,…). Hoạt chất paracetamol được điều chế dưới nhiều dạng như thuốc bột, viên uống, thuốc tiêm, viên sủi,…

Các loại thuốc chứa paracetamol thường thuộc nhóm thuốc không kê đơn và phù hợp với nhiều đối tượng, độ tuổi khác nhau nên được sử dụng phổ biến. Tuy nhiên, trong một số trường hợp đặc biệt (có tiền sử dị ứng paracetamol hoặc cơ địa nhạy cảm) khi dùng thuốc có thể gây khởi phát các triệu chứng dị ứng. Điển hình là các biểu hiện ngoài da như phát ban, nổi sẩn, đau rát, châm chích, khó chịu,…

Theo các chuyên gia đầu ngành, tình trạng dị ứng với paracetamol hiếm gặp nhưng phản ứng này có độ nguy hiểm cao, thậm chí đe dọa trực tiếp đến tính mạng nếu không được thăm khám và xử lý kịp thời. Do đó, nếu nhận thấy các triệu chứng dị ứng thuốc, bạn cần nhanh chóng đến gặp bác sĩ để được khắc phục kịp thời, tránh phát sinh rủi ro không mong muốn.

Nguyên nhân dẫn đến dị ứng paracetamol

Theo các chuyên gia đầu ngành, dị ứng paracetamol xảy ra khi hệ miễn dịch phản ứng quá mức với hoạt chất này. Khi đó hệ miễn dịch có xu hướng tạo ra kháng nguyên IgE nhằm đối kháng lại với dị nguyên. Tuy nhiên, sự gia tăng các kháng nguyên trong huyết thanh tạo điều kiện giải phóng histamine vào niêm mạc hô hấp và da, từ đó bùng phát các triệu chứng dị ứng.

Hầu hết các trường hợp bị dị ứng với paracetamol là người có cơ địa nhạy cảm, rối loạn hoặc suy giảm hệ miễn dịch, dễ bị kích ứng và có tiền sử dị ứng paracetamol hay bất kỳ thành phần nào có trong thuốc.

Triệu chứng nhận biết

Các triệu chứng dị ứng paracetamol khởi phát ở nhiều mức độ khác nhau tùy vào cơ địa và làn da của từng trường hợp. Hầu hết các trường hợp bị dị ứng paracetamol ở mức độ nhẹ và được kiểm soát nhanh chóng nếu được chăm sóc và điều trị đúng cách.

Tuy nhiên, trong một số trường hợp, tình trạng dị ứng này tiến triển nặng nề có thể phát sinh những hội chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng và thậm chí đe dọa đến tính mạng người bệnh.

Các biểu hiện dị ứng với thuốc paracetamol mức độ nhẹ

• Da ngứa ngáy, nổi mẩn đỏ, phát ban
• Xuất hiện những vết phồng rộp
• Mặt bị sưng lên
• Da bị bong tróc vảy
• Khó thở
• Buồn nôn, nôn mửa
• Đau vùng thượng vị
• Ăn uống kém

Triệu chứng dị ứng paracetamol ở mức độ nặng

Một số trường hợp quá mẫn với hoạt chất paracetamol có thể khởi phát các hội chứng nghiêm trọng. Nếu không được thăm khám và xử lý kịp thời có thể gây ra các biến chứng nặng nề, thậm chí đe dọa tính mạng người bệnh. Dưới đây là một số hội chứng do tình trạng dị ứng này gây ra:

Hội chứng ngoại tử thượng bì nhiễm độc (TEN)

• Da phát ban dạng sởi, hồng ban hoặc nổi mụn nước và có xu hướng lan rộng sang những vùng da xung quanh
• Viêm loét thực quản, nhiệt miệng, xuất huyết dạ dày
• Viêm kết mạc, loét giác mạc
• Viêm đường sinh dục
• Viêm đường tiết niệu

Khi nhận thấy các biểu hiện trên, bạn cần nhanh chóng đến bệnh viện để được thăm khám và điều trị kịp thời. Bởi tỷ lệ tử vong do hội chứng TEN chiếm 15 – 30%.

Hội chứng Stevens- Johnson (SJS)

Hội chứng Stevens- Johnson (SJS) được đánh giá có mức độ nguy hiểm cao với các biểu hiện ban đầu như xuất hiện bọng nước ở hốc mũi, mắt, bộ phận sinh dục, hậu môn,… Tình trạng này nếu không được kiểm soát kịp thời có thể dẫn đến:

• Sốt cao
• Viêm phổi
• Rối loạn gan
• Rối loạn chức năng thận

Hội chứng ban mụn mủ cấp vô khuẩn toàn thân (AGEP)

Hội chứng đặc trưng bởi tình trạng xuất hiện các mụn nước trên vết hồng ban, nách hoặc bẹn. Tổn thương da do Hội chứng ban mụn mủ cấp vô khuẩn toàn thân (AGEP) có xu hướng lan rộng toàn thân và đi kèm biểu hiện sốt cao.

Cách xử lý dị ứng paracetamol

Paracetamol là hoạt chất thường có mặt trong các loại thuốc giảm đau, hạ sốt và được đánh giá có độ an toàn cao, hạn chế phát sinh tác dụng phụ với liều dùng vừa đủ. Tuy nhiên, trong một số trường hợp có cơ địa nhạy cảm hoặc quá mẫn với hoạt chất này có thể kích thích phản ứng dị ứng sau một thời gian ngắn sử dụng thuốc.

Để kiểm soát và phòng ngừa dị ứng Paracetamol, bạn cần tránh sử dụng những nhóm thuốc chứa hoạt chất này. Bên cạnh đó, để khắc phục tình trạng dị ứng, tránh phát sinh rủi ro không mong muốn, bạn có thể tham khảo một số biện pháp điều trị sau:

1. Thăm khám và sử dụng thuốc điều trị

Với những trường hợp bị dị ứng paracetamol, bác sĩ sẽ tiến hành thăm khám và chỉ định một số loại thuốc như diclofenac, naproxen hoặc ibuprofen để thay thế paracetamol giúp hạ sốt, giảm đau. Trong đó, thuốc aspirin chống chỉ định với trẻ em dưới 16 tuổi vì có thể làm tăng nguy cơ bùng phát hội chứng Rye.

Trong điều trị dị ứng, bác sĩ thường áp dụng phương pháp giải mẫn cảm và sử dụng một số loại thuốc chống dị ứng như thuốc kháng histamine H1, thuốc chứa corticosteroid,…

• Thuốc kháng histamine H1: Các thành phần hoạt chất trong nhóm thuốc có tác dụng ức chế phóng thích histamine vào niêm mạc và da. Từ đó cải thiện triệu chứng ngứa ngáy, sưng đỏ, nóng rát, nổi sẩn do dị ứng gây ra.
• Thuốc kháng viêm corticosteroid: Các loại thuốc này có tác dụng tăng cường hệ miễn chống lại các tác nhân gây dị ứng. Nhờ đó kiểm soát triệu chứng dị ứng hiệu quả. Tuy nhiên, trong quá trình sử dụng thuốc có thể phát sinh một số tác dụng phục. Do đó, bạn cần sử dụng thuốc theo đúng chỉ định của bác sĩ chuyên khoa.
• Phương pháp giải mẫn cảm: Phương pháp này được thực hiện để giúp cơ thể làm quen dần với những hoạt chất gây dị ứng. Lúc này, bác sĩ sẽ sử dụng chính loại thuốc gây dị ứng đưa vào cơ thể người bệnh và giám sát chặt chẽ. Trường hợp không có dấu hiệu dị ứng, bác sĩ sẽ tăng dần liều dị nguyên vào những lần kế tiếp. Quá trình này được tiến hành đến khi cơ thể đã được kiểm soát được phản ứng dị ứng.

2. Biện pháp chăm sóc tại nhà

Bên cạnh tuân thủ biện pháp điều trị theo chỉ định của bác sĩ chuyên khoa, bạn cần kết hợp một số biện pháp chăm sóc, xử lý tại nhà nhằm làm dịu các triệu chứng lâm sàng do dị ứng gây ra, đồng thời ngăn ngừa tổn thương lan rộng.

Một số biện pháp cải thiện tình trạng dị ứng paracetamol được thực hiện tại nhà, bao gồm:

• Ngưng sử dụng thuốc chứa paracetamol ngay khi nhận thấy một số biểu bất thường xảy ra.
• Tăng cường bổ sung nhiều nước lọc nhằm đào thải các độc tố, dị nguyên gây dị ứng ra ngoài
• Tránh cào gãi, chà xát, ma sát lên vùng da bị dị ứng để hạn chế tổn thương da lan rộng. Thay vào đó, bạn có thể chườm lạnh, tắm nước mát hoặc tham khảo bác sĩ chuyên khoa sử dụng một số loại kem giúp giảm ngứa ngáy, dịu da.
• Dành nhiều thời gian nghỉ ngơi để cải thiện tình trạng đau đầu/ hạ sốt và những triệu chứng dị ứng.
• Xây dựng chế độ ăn uống khoa học, lành mạnh, bổ sung các loại thực phẩm giàu khoáng chất, vitamin giúp tăng cường sức đề kháng, phục hồi cơ thể nhanh chóng.

Một số lưu ý khi sử dụng paracetamol tránh gây dị ứng

Mặc dù được xem là hoạt chất an toàn, lành tính nhưng paracetamol vẫn có thể gây bùng phát các triệu chứng dị ứng, nhất là người có cơ địa nhạy cảm và có tiền sử dị ứng với thành phần này. Do đó, trước khi sử dụng các loại thuốc chứa hoạt chất paracetamol, bạn cần lưu ý một số vấn đề sau:

1. Những nhóm đối tượng không nên dùng paracetamol

Những đối tượng được khuyến cáo cần thận trọng khi sử dụng thuốc chứa paracetamol để làm giảm nguy cơ dị ứng, bao gồm:

• Người mắc những bệnh lý liên quan đến thận, gan
• Người có cơ địa quá mẫn với paracetamol
• Người bị thiếu cân
• Lạm dụng bia rượu
• Người đang dùng một số loại thuốc chứa thành phần ketoconazole, cholestyramine, lixisenatide,…

2. Nguyên tắc khi sử dụng thuốc chứa paracetamol

Đối với các loại thuốc Tây, bạn cần tuân thủ nguyên tắc sử dụng thuốc để đảm bảo đạt được kết quả tốt nhất và tránh phát sinh tác dụng phụ không mong muốn. Cụ thể:

Nguyên tắc chung khi sử dụng thuốc chứa paracetamol:

• Không sử dụng các loại thuốc chứa hoạt chất paracetamol liên tiếp 10 ngày đối với người trưởng thành và 5 ngày đối với trẻ em trừ khi có chỉ định từ bác sĩ chuyên khoa. Việc lạm dụng thuốc trong thời gian dài có thể làm tăng nguy cơ ngộ độc thuốc, ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể.
• Tránh sử dụng bia rượu trong thời gian dùng thuốc chứa paracetamol. Bởi điều này có thể khiến lượng độc tính trong gan tăng lên.
• Paracetamol có thể tương tác với hoạt chất phenothiazin có trong những loại thuốc chữa hạ huyết áp. Do đó, khi sử dụng thuốc hạ huyết áp bạn tránh sử dụng thuốc paracetamol.
• Trường hợp phụ nữ mang thai, đang cho con bú, trẻ em dưới 12 tuổi và người già trên 65 tuổi, chỉ sử dụng thuốc khi có sự chỉ định từ bác sĩ chuyên khoa.

Nguyên tắc sử dụng thuốc paracetamol cho trẻ em:

Trường hợp trẻ có nhu cầu sử dụng thuốc hạ sốt, giảm đau chứa paracetamol, bạn cần tham khảo chỉ định của bác sĩ chuyên khoa. Bởi nếu cho trẻ sử dụng quá liều có thể làm tăng nguy cơ suy gan, suy thận. Nếu không được kiểm soát kịp thời có thể làm tăng nguy cơ tử vong.

Dưới đây là liều dùng tham khảo thuốc paracetamol dành cho trẻ em được tính theo chỉ số cân nặng:

• Trẻ từ 2,7 – 5,3kg (trẻ sơ sinh trong 3 tháng đầu): Sử dụng tối đa 40mg/ngày
• Trẻ từ 5,4 – 8,1kg (trẻ từ 4 – 11 tháng tuổi): Dùng tối đa 80mg/ngày
• Trẻ từ 8,2 – 10,8kg (trẻ từ 1 – 2 tuổi): Sử dụng tối đa 120mg/ngày
• Trẻ từ 10,9 – 16,3kg (trẻ từ 2 – 3 tuổi): Liều tối đa 160mg/ngày
• Trẻ từ 16,4 – 21,7kg (trẻ từ 4 – 5 tuổi): Dùng tối đa 240mg/ngày
• Trẻ từ 21,8 – 27,2kg (trẻ từ 6 – 8 tuổi): Sử dụng tối đa 320mg/ngày
• Trẻ từ 27,3 – 32,6kg (trẻ từ 9 – 10 tuổi): Liều dùng tối đa 400mg/ngày
• Trẻ từ 32,7 – 43,2kg (trẻ từ 11 – 12 tuổi): Sử dụng tối đa 480mg/ngày
• Trẻ từ 12 tuổi trở lên: Liều lượng như người lớn

Lưu ý: Bạn cần phân chia các liều dùng bằng nhau và thời gian sử dụng thuốc cách nhau từ 4 – 6 giờ đồng hồ hoặc theo chỉ định của bác sĩ chuyên khoa nhằm đảm bảo hiệu quả và an toàn cho trẻ.

Dị ứng paracetamol thường ít xảy ra nhưng được đánh giá có mức độ nghiêm trọng, nếu không được thăm khám và xử lý kịp thời có thể đe dọa trực tiếp đến tính mạng. Do đó, khi nhận thấy các biểu hiện bất thường sau khi sử dụng thuốc chứa paracetamol, bạn cần nhanh chóng đến bệnh viện để được thăm khám và xử lý kịp thời.

Xem Thêm:

• Dị Ứng Bột Ngọt: Triệu Chứng, Cách Điều Trị, Phòng Ngừa
• Dị Ứng Son Môi: Dấu Hiệu Và Cách Chữa Trị Nhanh Chóng