Đau Thần Kinh Toạ Ở Mông: Nguyên Nhân và Cách Điều Trị

Đau thần kinh toạ ở mông là hội chứng thần kinh phổ biến ở nam giới từ 30 – 60 tuổi. Hội chứng điển hình bởi cơn đau xuất hiện từ vùng thắt lưng và lan dọc xuống mông, hông, đùi và bàn chân kèm theo biểu hiện châm chích, tê bì, dị cảm khó chịu. Bệnh nếu không được thăm khám và điều trị sớm có thể gây ra các biến chứng nặng nề.

Đau thần kinh toạ ở mông là gì?

Đau thần kinh toạ ở mông là hội chứng thường gặp, đặc trưng bởi cơn đau khởi phát từ thắt lưng và lan xuống mông, đùi, bàn chân. Bệnh lý là hệ quả của rễ thần kinh bị chèn ép bởi gai xương, đĩa đệm, cột sống hoặc khối u bất thường.

Thực tế nhận thấy, có nhiều nguyên nhân gây ra bệnh lý, tuy nhiên phổ biến nhất là bệnh thoát vị đĩa đệm (chiếm từ 60 – 90% trường hợp). Bệnh ảnh hưởng chủ yếu ở đối tượng nam giới từ 30 – 60 tuổi. Số liệu thống kê nhận thấy, tỷ lệ mắc bệnh tăng lên đáng kể ở người làm các công việc ngồi nhiều như làm công việc văn phòng, lái xe, lái tàu,…

Dây thần kinh hông to không chỉ chi phối cảm giác, điều khiến hoạt động ở chi dưới mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc vận chuyển dinh dưỡng. Do đó, rễ thần kinh bị chèn ép lâu ngày có thể gây ra các biến chứng nặng nề.

Dấu hiệu nhận biết đau thần kinh toạ ở mông

Thông thường, bệnh đau thần kinh toạ ở mông gây ra các triệu chứng lâm sàng điển hình. Theo đó các biểu hiện được chia thành hai hội chứng cụ thể là đau một bên mông và đau căng cơ mông.

Dưới đây là các dấu hiệu nhận biết bệnh lý:

Đau một bên mông

• Cảm giác cơn đau ở vùng thắt lưng, có xu hướng lan xuống hông, mông và đùi. Thông thường, cơn đau sẽ chạy dọc theo một bên của cơ thể như đau dọc eo phải – đau hông phải – mông phải – đùi phải – chân phải.
• Cơn đau thường âm ỉ và tiến triển nặng hơn khi vận động. Sau khi nghỉ ngơi cơn đau sẽ dần thuyên giảm. Trong thời gian đầu, cơn đau mạnh hơn vào ban ngày.
• Vùng hông, mông bị đau khi thay đổi tư thế đột ngột. Thậm chí hành động nhẹ cũng có thể khiến cơn đau nhói kéo dài từ lưng xuống bên hông, mông bởi hội chứng chèn ép.
• Cột sống bị cứng, cơn đau cùng các biểu hiện đi kèm khiến bệnh nhân gặp khó khăn trong cử động cúi gập hoặc xoay người.

Đau căng cơ mông

• Vùng mông thường bị tê bì, đau râm ran, châm chích như kiến bò hoặc kim châm. Thỉnh thoảng, người bệnh có cảm giác nhói gây khó chịu.
• Trường hợp đau thần kinh toạ ở mông tiến triển nặng, người bệnh gần như mất cảm giác tại khu vực này. Nghiêm trọng hơn có thể gây teo cơ, không tự chủ khi đại tiện và tiểu tiện.

Nguyên nhân gây đau thần kinh toạ ở mông

Như đã đề cập, có nhiều nguyên nhân và yếu tố gây đau thần kinh toạ ở mông. Trong đó, phổ biến nhất là tổn thương ở cột sống thắt lưng, các rễ thần kinh ở mông gây khởi phát các biểu hiện đau nhức, tê bì, dị cảm.

Một số nguyên nhân phổ biến gây ra bệnh lý, bao gồm:

1. Thoát vị đĩa đệm

Thoát vị đĩa đệm được xem là một trong những nguyên nhân phổ biến gây ra hội chứng đau thần kinh toạ ở mông. Bệnh lý xảy ra do chấn thương, ảnh hưởng của quá trình lão hoá khiến bao đĩa đệm phình giãn, xơ hoá, thoát nhân nhầy ra bên ngoài.

Trường hợp thoát vị đĩa đệm xảy ra ở đĩa đệm L4-L5, L5-S1 thường gây chèn ép rễ thần kinh và khởi phát triệu chứng đau dây thần kinh ở mông. Số liệu thống kê cho thấy, có đến 60% trường hợp bị thoát vị đĩa đệm thắt lưng mắc phải hội chứng này.

2. Chấn thương

Hội chứng đau dây thần kinh toạ ở mông có thể xảy ra do chấn thương trực tiếp vào rễ thần kinh ở mông (té ngã, tai nạn,…). Bên cạnh đó, một số chấn thương giãn tiếp như gãy xương chậu, giãn dây chằng mông, gãy xương cột sống thắt lưng,… có thể gây chèn ép rễ thần kinh và gây bùng phát bệnh lý.

3. Ảnh hưởng một số bệnh về cột sống

Ngoài thoát vị đĩa đệm, đau dây thần kinh toạ ở mông cũng có thể khởi phát do một số bệnh lý ở cột sống như:

• Loãng xương: Tình trạng này đặc trưng bởi chất lượng, mật độ xương bị suy giảm. Theo thời gian, cột sống thắt lưng có xu hướng xẹp lún bởi áp lực từ trọng lượng cơ thể, dẫn đến chèn ép dây thần kinh hông to cùng các mô mềm xung quanh.
• Thoái hoá cột sống thắt lưng: Hiện tượng thoái hoá cột sống thắt lưng khiến khoang đĩa đệm, các mô mềm xung quanh, mô nâng đỡ và khớp liên mấu dần bị suy yếu, mất cân bằng. Cấu trúc cột sống lúc bị bị rối loạn, chèn ép rễ thần kinh, gây đau dây thần kinh toạ lan xuống hông và mông.
• Bị viêm cột sống: Viêm cột sống có thể dẫn đến hẹp ống sống, lỗ liên hợp dẫn đến chèn ép rễ thần kinh. Bệnh thường xảy ra do nhiễm trùng (có thể xảy ra do trực khuẩn lao cột sống, tụ cầu sau khi nhiễm trùng phổi, nhiễm trùng da hoặc tiết niệu.
• Viêm cột sống dính khớp: Bệnh lý khiến khớp cột sống thắt lưng có dấu hiệu tê cứng hoàn toàn. Theo thời gian, những đốt sống này có xu hướng dính liền vào nhau, dây chằng vôi hoá, không gian đốt sống dần bị thu hẹp lại. Điều này dẫn đến chèn ép rễ thần kinh, gây ra hội chứng đau thần kinh toạ.
• Bị trượt cột sống: Đau thần kinh toạ ở mông có thể tăng nguy cơ khởi phát do bị trượt cột sống. Tình trạng cột sống bị trượt về phía trước hoặc phía sau do chấn thương, ảnh hưởng của quá trình thoái hoá. Tình trạng này phổ biến ở nữ giới, đặc biệt người ở độ tuổi cao. Khi đốt sống bị trượt ra khỏi cấu trúc có thể dẫn đến chèn ép rễ thần kinh L5, S1 và gây ra bùng phát bệnh lý.

5. Các yếu tố rủi ro

Nguy cơ đau thần kinh toạ ở mông có thể tăng lên khi gặp phải những yếu tố rủi ro sau:

• Người bị tiểu đường
• Nam giới trong độ tuổi từ 30 – 60
• Mắc các bệnh viêm nhiễm như HIV, virus herpes, giang mai,…
• Ngồi nhiều, tư thế sai lệch, lao động nặng,…
• Sinh sống trong khí hậu lạnh, ẩm,…
• Ung thư di căn
• Rễ thần kinh L5, S1 có kích thước lớn hơn so với bình thường

Đau thần kinh toạ ở mông nguy hiểm không?

Đau dây thần kinh toạ ở mông là hội chứng thần kinh khá phổ biến. Các biểu hiện bệnh có thể được kiểm soát hoàn toàn nếu được thăm khám và chữa trị kịp thời. Ngược lại, trường hợp chủ quan có thể khiến rễ thần kinh bị chèn ép nặng nề và gây ra các biến chứng nguy hiểm.

Một số biến chứng thường gặp do bệnh lý gây ra, bao gồm:

• Hội chứng chùm đuôi ngựa: Đây là biến chứng của bệnh đau thần kinh toạ ở mông do rễ thần kinh bị chèn ép trong thời gian dài gây tổn thương nặng, rối loạn và suy yếu. Hội chứng này đặc trưng bởi chi dưới yếu liệt, rối loạn cảm giác đi kèm với rối loạn cơ tròn như táo bón, bất lực (nam giới), bí tiểu.
• Liệt chi dưới: Liệt chi dưới là biến chứng thường gặp do bệnh lý gây ra. Tình trạng này xảy ra do rễ thần kinh bị chèn ép làm giảm chức năng chi phối vận động. Hơn nữa, yếu liệt chi dưới cũng có thể là hệ quả do giảm chức năng vận chuyển dinh dưỡng ở dây thần kinh hông to.
• Chất lượng cuộc sống giảm đáng kể: Các biểu hiện đau thần kinh toạ ở mông có mức độ tăng dần theo thời gian. Lúc đầu, bệnh chỉ gây khó chịu và giảm khả năng vận động trong thời gian ngắn. Tuy nhiên nếu không điều trị, các triệu chứng có thể xuất hiện với tần suất cao, mức độ nặng nề khiến người bệnh không thể thực hiện các hoạt động thường ngày, làm giảm hiệu suất lao động, ảnh hưởng đến đời sống tình dục, đặc biệt là ở nam giới,…

Chẩn đoán bệnh lý

Đau thần kinh toạ ở mông là một trong những hội chứng rối loạn thần kinh phổ biến. Trước khi điều trị, bác sĩ chuyên khoa sẽ yêu cầu người bệnh thực hiện một số kỹ thuật chẩn đoán để xác định nguyên nhân cũng như mức độ bệnh lý. Cụ thể:

• Chẩn đoán lâm sàng: Đau thần kinh toạ ở mông thường có các triệu chứng tương đối điển hình. Do đó, bác sĩ chuyên khoa sẽ tiến hành thăm khám lâm sàng trước khi chỉ định một số kỹ thuật chẩn đoán cận lâm sàng.
• Chụp X-quang quy ước: Thực tế, xét nghiệm hình ảnh X-quang không mang nhiều ý nghĩa trong chẩn đoán đau thần kinh toạ. Tuy nhiên, thông qua hình ảnh của xét nghiệm này, bác sĩ dễ dàng trong việc xác định nguyên nhân gây bệnh (thường là thoát vị đĩa đệm). Đồng thời giúp loại trừ các nguyên nhân có thể xảy ra như chấn thương, u đốt sống, trượt đốt sống, hẹp đốt sống, thoái hoá cột sống, viêm cột sống,…
• MRI (Chụp cộng hưởng từ): Theo các bác sĩ chuyên khoa, MRI là kỹ thuật chẩn đoán có giá trị nhất đối với người bị đau dây thần kinh toạ ở mông do thoát vị đĩa đệm gây ra. Từ hình ảnh xét nghiệm này, có thể loại trừ các tổn thương bên trong tủy sống, xác định được mức độ, vị trí của đĩa đệm bị thoát vị.
• CT scan (Chụp cắt lớp vi tính): Kỹ thuật chụp CT scan có ít giá trị hơn so với MRI trong chẩn đoán bệnh lý do thoát vị đĩa đệm. Tuy nhiên, chẩn đoán này có thể được áp dụng với những trường hợp người bệnh không có khả năng chi trả hay chống chỉ định với chụp cộng hưởng từ.
• Các xét nghiệm sinh hoá – tế bào: Xét nghiệm công thức máu, tốc độ lắng máu, sinh hoá máu, xét nghiệm nước tiểu,… có thể được chỉ định trong chẩn đoán hội chứng đau thần kinh toạ ở mông. Mục đích của các xét nghiệm này là giúp loại trừ trường hợp đau dây thần kinh do bệnh lý cột sống kết hợp với bệnh hệ thống và viêm nhiễm.
• Chẩn đoán phân biệt: Ngoài ra, bác sĩ cũng có thể yêu cầu người bệnh chẩn đoán phân biệt với một số bệnh có biểu hiện tương tự như thoái hoá khớp háng, đau khớp cùng chậu,…

Thực tế, các kỹ thuật chẩn đoán đau thần kinh toạ được chỉ định phụ thuộc nhiều vào các biểu hiện lâm sàng, lịch sử bệnh lý của từng trường hợp. Một số trường hợp không có biểu hiện cụ thể, bác sĩ chuyên khoa có thể yêu cầu thực hiện một số chẩn đoán không được đề cập trong bài viết.

Các phương pháp chữa trị đau thần kinh toạ ở mông

Đau dây thần kinh toạ ở mông có thể được kiểm soát hoàn toàn nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng cách. Số liệu thống kê nhận thấy, có khoảng 90% trường hợp đáp ứng tốt với điều trị nội khoa trong giai đoạn đầu.

Dưới đây là một số phương pháp điều trị đau thần kinh toạ phổ biến:

1. Điều trị nội khoa

Phương pháp điều trị nội khoa đối với đau thần kinh toạ ở mông bao gồm dùng thuốc và bất động.

Bất động:

Bất động là một trong những cách điều trị cần thiết đối với các trường hợp bị đau thần kinh toạ ở mông cấp và nặng do thoát vị đĩa đệm gây ra. Mục tiêu điều trị là làm giảm chèn ép thần kinh, ngăn chặn dịch nhầy từ đĩa đệm tràn ra bên ngoài.

• Người bệnh nằm ngửa trên phản cứng. Hai chân co nhẹ ở khớp háng, khớp gối để làm giảm áp lực nội đĩa đệm.
• Thời gian bất động có thể kéo dài khoảng 1 – 2 ngày hoặc 5 – 6 ngày tuỳ thuộc vào mức độ bệnh lý.
• Sau khi kết thúc thời gian bất động, người bệnh có thể đi lại và thực hiện một số bài tập có cường độ nhẹ nhàng nhằm cải thiện chức năng vận động.

Sử dụng thuốc điều trị:

Sử dụng thuốc uống chữa đau thần kinh toạ nhằm cải thiện cơn đau và một số biểu hiện đi kèm, đồng thời ngăn ngừa thoái hoá dây thần kinh do bị chèn ép trong thời gian dài. Tuỳ thuộc vào mức độ triệu chứng, tình trạng sức khỏe cũng như khả năng đáp ứng, bác sĩ sẽ chỉ định các loại thuốc phù hợp với tình trạng bệnh lý.

Một số loại thuốc thường được sử dụng trong điều trị đau dây thần kinh toạ ở mông, bao gồm:

• Thuốc giảm đau, chống viêm: Một số loại thuốc có tác dụng giảm đau, chống viêm như Paracetamol. Diclofenac, Aspirin,… thường được dùng để kiểm soát cơn đau, cải thiện tình trạng viêm ở người bệnh. Tuỳ thuộc vào mức độ cơn đau, bác sĩ có thể chỉ định dùng thuốc ở dạng uống hoặc đường tiêm.
• Thuốc giãn cơ: Nhóm thuốc này thường được dùng trong các trường hợp đau nhiều, cạnh cạnh sống co thắt mạnh. Theo đó, bác sĩ điều trị có thể kê toa một số loại thuốc giúp giãn cơ vân như Mydocalm, Decontracyl.
• Các loại thuốc kích thích tăng dẫn truyền, phục hồi thần kinh: Thuốc có tác dụng phục hồi các tế bào thần kinh, thúc đẩy quá trình chuyển hoá lipid, protein, bình thường hoá tốc độ dẫn truyền ở dây thần kinh hông to.
• Vitamin nhóm B: Các loại vitamin nhóm B thúc đẩy chuyển hóa tế bào, hỗ trợ phục hồi tổn thương ở dây thần kinh. Bên cạnh đó, nhóm vitamin này còn có tác dụng cải thiện cơ bắp, ngăn chặn thoái hóa thần kinh do rễ thần kinh bị chèn ép trong thời gian dài.
• Một số loại thuốc khác: Ngoài ra, bác sĩ cũng có thể chỉ định một số loại thuốc khác trong điều trị bệnh như như kháng sinh (trường hợp khởi phát do nhiễm trùng), sử dụng thuốc tái tạo bao myelin, tiêm Novocaine,…

Để đảm bảo hiệu quả điều trị cũng như tránh phát sinh rủi ro, người bệnh cần dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ. Đồng thời chủ động thông báo với bác sĩ nếu xuất hiện các biểu hiện bất thường, tác dụng phụ trong quá trình dùng thuốc.

2. Vật lý trị liệu

Vật lý trị liệu thường được kết hợp với phương pháp điều trị nội khoa để giúp kiểm soát cơn đau, cải thiện khả năng vận động, phục hồi chức năng của dây thần kinh toạ cũng như các biểu hiện đi kèm.

Các biện pháp vật lý trị liệu được áp dụng trong chữa trị đau thần kinh toạ ở mông, bao gồm:

• Châm cứu (điện châm, cấy chỉ, thuỷ châm,…), xoa bóp bấm huyệt
• Tác động cơ học thông qua vận động trị liệu, nắn cột sống, phương pháp Chiropractic, kéo giãn cột sống
• Siêu âm trị liệu, điện trị liệu, nhiệt trị liệu (tia hồng ngoại, sóng ngắn,…) để cải thiện đau nhức, giảm viêm, tê bì cùng một số triệu chứng đi kèm.

Trường hợp tuân thủ điều trị, các biểu hiện bệnh lý có thể thuyên giảm sau 3 – 6 tháng.

3. Can thiệp ngoại khoa

Điều trị ngoại khoa (phẫu thuật) thường được cân nhắc trong các trường hợp sau:

• Xuất hiện các biến chứng teo cơ, yếu liệt: Đối với những trường hợp bị đau dây thần kinh toạ ở mông xuất hiện các biến chứng này, bác sĩ thường yêu cầu phẫu thuật trong thời gian sớm nhằm bảo tồn chức năng vận động, tránh tàn phế.
• Hội chứng chùm đuôi ngựa: Đa số các trường hợp bị đau thần kinh toạ ở mông xuất hiện biến chứng chùm đuôi ngựa cần can thiệp ngoại khoa. Nếu không được phẫu thuật kịp thời, người bệnh có thể đối mặt với các biến chứng nặng nề như mất khả năng tự chủ khi đại tiện, tiểu hiện, bất lực ở nam giới,…
• Điều trị bảo tồn không đáp ứng: Can thiệp ngoại khoa được chỉ định với các trường hợp điều trị bảo tồn từ 3 – 6 tháng như thất bại, cơn đau tiến triển nặng, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng cuộc sống.
• Đau thần kinh toạ ở mông tái phát nhiều lần: Thực tế, hội chứng đau thần kinh toạ có thể tái phát nhiều lần (thường do các tổn thương ở cột sống). Đối với trường hợp này, bác sĩ thường cân nhắc phẫu thuật để loại bỏ hoàn toàn những yếu tố gây chèn ép rễ thần kinh, từ đó hạn chế nguy cơ tái phát, cải thiện, nâng cao chất lượng cuộc sống.

Phương pháp phẫu thuật thường đi kèm với một số biến chứng, rủi ro. Do đó, bác sĩ chuyên khoa chỉ yêu cầu can thiệp ngoại khoa trong những trường hợp cần thiết. Số liệu thống kê cho thấy, có khoảng dưới 10% trường hợp bị đau dây thần kinh hông to phải can thiệp ngoại khoa.

Kiểm soát và phòng ngừa đau thần kinh toạ ở mông

Hội chứng đau thần kinh toạ ở mông bị chi phối bởi nhiều yếu tố khác nhau nhưng yếu tố trực tiếp bắt nguồn từ vấn đề ở cột sống thắt lưng. Để phòng ngừa bệnh lý này, cần kiểm soát những tổn thương ở cột sống, tránh những hoạt động dẫn đến tổn thương ở cơ quan này.

Các biện pháp giúp phòng ngừa đau thần kinh toạ ở mông:

• Hạn chế những hoạt động làm tăng áp lực lên cột sống L4, L5, S1 như mang vác nặng, ngồi hoặc đứng quá lâu,… Bên cạnh đó, nên hạn chế lao động nặng, vận động, tập luyện quá sức.
• Cần điều trị kịp thời những vấn đề ở cột sống là một trong những biện pháp giúp phòng ngừa đau thần kinh toạ ở mông hiệu quả nhất.
• Người bệnh cần thay đổi các tư thế sai lệch, đồng thời hạn chế những hoạt động gây chèn ép thần kinh như nằm nghiêng khi ngủ, ngồi bắt chéo chân, nằm nệm mềm, mang balo 1 bên vai,…
• Thường xuyên tập luyện, vận động. Hoạt động thể chất giúp cải thiện sức khỏe, tăng khả năng dẻo dai, phòng ngừa đau thần kinh toạ cũng như một số bệnh xương khớp thường gặp.
• Kiểm soát cân nặng là một trong những cách giúp phòng ngừa các bệnh cột sống, đau dây thần kinh toạ ở mông hiệu quả. Tuy nhiên, người bệnh cần giảm cân khoa học bằng cách xây dựng chế độ ăn uống phù hợp, thường xuyên tập luyện.
• Nữ giới nên hạn chế đi giày cao gót. Thay vào đó, cần lựa chọn các loại giày có độ cao vừa phải, chất liệu mềm và thoải mái.
• Cần chú ý giữ ấm cơ thể khi thời tiết chuyển lạnh và tập luyện đều đặn để phòng ngừa bệnh lý tái phát và tiến triển nặng.

Đau thần kinh toạ ở mông có thể kiểm soát tốt nếu được thăm khám và điều trị sớm. Ngược lại, trường hợp chủ quan có thể khiến các triệu chứng tiến triển nặng và gây ra các biến chứng nguy hiểm. Do đó, người bệnh cần chủ động đến gặp bác sĩ để được thăm khám và điều trị đúng cách ngay khi nhận thấy các biểu hiện bất thường

Xem Thêm:

• Đau Thần Kinh Tọa Có Quan Hệ Được Không? Giải Đáp
• Cách Ngâm Chân Chữa Đau Thần Kinh Tọa Tại Nhà Dễ Thực Hiện