Thuốc Methotrexate Điều Trị Viêm Khớp Dạng Thấp: Tác Dụng & Lưu Ý

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi

Bác sĩ CK I BÁC SĨ DOÃN HỒNG PHƯƠNG

Hồ Sơ Viện Y Dược Cổ Truyền Dân Tộc – TRADIMEC

Xem hồ sơ

Đặt lịch hẹn

×

Bác sĩ CK I BÁC SĨ DOÃN HỒNG PHƯƠNG

Hồ Sơ Viện Y Dược Cổ Truyền Dân Tộc – TRADIMEC

Đặt lịch

Dùng thuốc Methotrexate điều trị viêm khớp dạng thấp là một dạng chỉ định dùng thuốc phổ biến trong các phác đồ hiện đại. Vậy tác dụng và cách sử dụng loại thuốc này ra sao? Cùng đi tìm câu trả lời trong bài viết dưới đây. 

Sử dụng thuốc Methotrexate điều trị viêm khớp dạng thấp?

Viêm khớp dạng thấp là tình trạng bệnh có liên quan đến hệ thống miễn dịch của người bệnh, xảy ra khi cơ chế hoạt động bị rối loạn gây tổn thương ngược các khớp khỏe mạnh gây ra sưng viêm, đau nhức.

Vì có tính chất viêm nhiễm nên khi không được điều trị kịp thời và đúng cách sẽ gây ra nhiều biến chứng viêm khớp dạng thấp nguy hiểm như biến dạng khớp, teo cơ, suy giảm khả năng vận động, thậm chí gây bại liệt, gây tổn thương dây thần kinh thị giác, mờ mắt, mù lòa, biến chứng tim phổi làm tăng huyết áp, xơ vữa động mạch, tăng nguy cơ đột quỵ…

Việc chữa trị viêm khớp dạng thấp cần thực hiện theo phác đồ chuẩn với sự kết hợp của rất nhiều biện pháp khác nhau dựa trên nguyên tắc chung là toàn diện, tích cực, lâu dài và theo dõi chặt chẽ. Trong đó sử dụng thuốc kháng viêm giảm đau xương khớp luôn là sự lựa chọn hàng đầu vì đem lại hiệu quả cao, nhanh chóng tức thì.

Trước đây, hầu hết người bệnh viêm khớp dạng thấp đều sử dụng nhóm thuốc kháng viêm không steroid (NSAIDs) để trị bệnh. Tuy nhiên, nhóm thuốc này được đánh giá chỉ hiệu quả trong việc giảm đau, kháng viêm tạm thời để duy trì khả năng vận động chứ không thể thay đổi cải thiện được diễn tiến của bệnh.

Điều này dẫn đến sự thay đổi lớn khi sử dụng nhóm thuốc DMARDs (Disease-modifying antirheumatic drugs) – thuốc chống thấp khớp tác dụng chậm. Thuốc đem lại hiệu quả cao hơn trong việc hỗ trợ ức chế diễn tiến phức tạp của bệnh. Trong đó, việc sử dụng Methotrexate để điều trị viêm khớp dạng thấp là chỉ định phổ biến và thường xuyên nhất.

Tổng quan thuốc Methotrexate điều trị viêm khớp dạng thấp

• Nhóm thuốc: Thuộc nhóm thuốc ức chế miễn dịch, chống ung thư và chống thấp khớp (DMARDs).
• Tên biệt dược: Methotrexat, Methotrexate Kalbe.
• Tên biệt dược mới: Methotrexate 2,5, Methotrexat “Ebewe”, Methotrexat “Ebewe” 10mg/ml, Methotrexat bidiphar, Emthexate PF, Methotrexat “ebewe” 50mg/5ml
• Tên gọi khác: Amethopterin

1. Thành phần

Thuốc Methotrexate chứa thành phần chính là hoạt chất Methotrexate có khả năng điều trị viêm khớp dạng thấp cùng một số thành phần tá dược vừa đủ.

2. Dạng bào chế và biệt dược

Methotrexate được bào chế và sản xuất dưới nhiều dạng khác nhau, trong đó có 3 dạng chính gồm:

• Viên nén uống Methotrexate 2.5mg;
• Thuốc tiêm Unitrexates 50mg/ 2ml;
• Thuốc bột pha tiêm Methobel 1000mg;

Tùy vào mức độ bệnh lý cũng như khả năng đáp ứng thuốc của từng người bệnh mà bác sĩ sẽ chỉ định sử dụng loại biệt dược Methotrexate phù hợp.

3. Công dụng

Thuốc Methotrexate có chứa hoạt chất kháng lại thành phần acid folic (một loại axit có khả năng gây bệnh viêm xương khớp và ung thư) giúp ức chế sự tăng trưởng phát triển của các tế bào trong cơ thể. Từ đó kiểm soát hiệu quả triệu chứng viêm nhiễm, sưng đau, cải thiện khả năng vận động cho người bệnh.

Bên cạnh đó, thuốc Methotrexate còn được ứng dụng cho những trường hợp vừa thực hiện phẫu thuật cấy ghép xương. Khi hoạt chất Methotrexat được đưa vào cơ thể sẽ ngăn chặn các phản ứng bất thường, giảm nguy cơ phát sinh tác dụng phụ, điển hình là phản ứng chống lại mảnh ghép của vật chủ.

Tuy nhiên, thuốc chỉ có tác dụng với giai đoạn đầu của bệnh, tức là chỉ kiểm soát được sự gia tăng về số lượng dịch khớp có chứa tế bào miễn dịch để ức chế sự phát triển của bệnh, giảm sưng đau. Còn đối với những phần sụn khớp đã bị tổn thương hoặc đang trong quá trình bị phá hủy sẽ không có tác dụng

Điều này cũng đồng nghĩa với việc thuốc Methotrexate chỉ có tác dụng kiểm soát bệnh ờ giai đoạn đầu. Nếu bệnh đã chuyển biến nặng hơn thì sẽ không đem lại hiệu quả tối đa. Lúc này, bắt buộc người bệnh phải sử dụng thêm một số loại thuốc có tác dụng chống viêm khác như nhóm thuốc non- steroid hoặc thuốc corticoid.

4. Cách sử dụng – Liều dùng

Để điều trị viêm khớp dạng thấp bằng Methotrexate cần tuân thủ đúng thep hướng dẫn, liều dùng do bác sĩ chỉ định vì thuốc này có chứa nhiều độc tính. Thông thường, liều dùng Methotrexate sẽ khác nhau tùy theo dạng thuốc và mức độ bệnh. Cụ thể như:

• Dạng thuốc uống: Liều dùng thông thường được chuyên gia khuyên dùng là 7.5mg/ lần/ tuần. Chia nhỏ liều thuốc 2.5mg/ lần, mỗi lần uống cách nhau 12 tiếng, dùng tối đa 20mg/ tuần. Kết hợp xét nghiệm máu 1 lần/ tháng hoặc sinh thiết gan 6 tháng/ lần để đảm bảo liều dùng thuốc an toàn với cơ thể.
• Dạng thuốc tiêm: Sử dụng từ 5 – 15mg/ lần/ tuần, với một số trường hợp bệnh nặng có thể tăng liều tối đa 25mg/ lần/ tuần. Thuốc được dùng bằng cách tiêm trực tiếp vào tĩnh mạch người bệnh.
• Riêng đối với trẻ nhỏ, sử dụng liều thông thường là 5 – 15mg/m2 dạng tiêm bắp hoặc uống 1 lần/ tuần. Đối với viêm khớp dạng thấp thiếu niên thực hiện tiêm dưới da 10mg/m2 1 lần/ tuần.

Lưu ý: Liều dùng của Methotrexate có thể sẽ được thay đổi nếu kết hợp với một số loại thuốc khác. Chỉ định này được bác sĩ cân nhắc quyết định đối với những trường hợp bệnh nặng. Chẳng hạn như:

Khi kết hợp Methotrexate với thuốc kháng TNFα:

• Methotrexate 10 – 15mg/tuần + infliximab 2-3mg/kg truyền đường tĩnh mạch mỗi 4 – 8 tuần.
• Methotrexate 10 – 15mg/tuần +etanercept 50mg một lần/ tuần tiêm dưới da.
• Methotrexate 10 – 15mg/tuần + adalimumab 40mg 2 tuần/ lần tiêm dưới da.
• Methotrexate 10 – 15mg/tuần + golimumab 50mg tiêm dưới da 1 lần/ tháng.

Kết hợp Methotrexate với thuốc kháng tế bào lympho B:

• Dùng Methotrexate 10 – 15mg/ tuần + rituximab 500 – 1000mg x 2 lần truyền tĩnh mạch sử dụng cách 2 tuần một lần.

5. Chỉ định và chống chỉ định

Chỉ định sử dụng

Thuốc Methotrexate là loại thuốc được chỉ định sử dụng dài hạn trong điều trị bệnh viêm khớp dạng thấp nhằm mục đích ngăn chặn tiến triển của bệnh. Ngoài ra, thuốc cũng được chỉ định sử dụng cho một số trường hợp khác như:

• Hỗ trợ điều trị một số loại bệnh ung thư như ung thư phổi, ung thư vú, ung thư biểu mô phế quản, ung thư đầu và cổ, ung thư bàng quang, u lympho tế bào T, u lympho không Hodgkin…
• Các bệnh lý tự miễn như viêm khớp dạng thấp ở trẻ em, viêm khớp vảy nến, bệnh Crohn…
• Phá thai nội khoa, mang thai ngoài tử cung
• Bệnh bạch cầu…

Chống chỉ định

Không sử dụng thuốc Methotrexate cho những trường hợp sau đây:

• Những người có tiền sử dị ứng hoặc dị ứng mẫn cảm với hoạt chất Methotrexat hoặc bất kỳ thành phần nào khác trong thuốc;
• Người nghiện rượu, suy thận nặng hoặc suy gan nặng;
• Phụ nữ mang thai và đang cho con bú;
• Người có tiền sử các bệnh lý về máu như giảm bạch cầu, giảm tiểu cầu, thiếu máu trầm trọng, rối loạn đông máu…;
• Người bị suy giảm hệ miễn dịch và nhiễm trọng nặng, điển hình như người mắc bệnh lao, HIV;
• Người mắc các bệnh như viêm loét đường tiêu hóa hoặc có vết lở loét ở miệng cũng không được sử dụng loại thuốc này;
• Người đang điều trị bệnh bằng các loại thuốc đặc trị như Diphenyl hydantoin, Pyrazole, Chloramphenicol, Sulfonamide…
• Người đang bị suy dinh dưỡng, suy tủy xương hoặc vừa tiêm chủng đồng thời với các loại vắc xin sống.

6. Tác dụng phụ

Bất kỳ loại thuốc Tây nào cũng có nguy cơ gây ra ra tác dụng phụ và thuốc Methotrexate cũng vậy. Trong quá trình sử dụng người bệnh có thể gặp phải một số tác dụng phụ như:

• Ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa: buồn nôn, nôn ra máu hoặc chất màu đen, tiêu chảy, chán ăn, viêm miệng, viêm hầu, viêm lợi, viêm ruột non, tiêu chảy, hoại tử, thoái hóa mỡ, viêm loét hoặc xuất huyết đường tiêu hóa, teo gan cấp dẫn đến nhiễm độc gan…
• Tác dụng phụ trên da: Gây ngứa da, nổi mề đay, nổi hồng ban, xuất hiện các vết bầm máu, nổi mụn nhọt, giãn mạch máu, rụng lông tóc…
• Ảnh hưởng đến thần kinh trung ương: đau đầu, co giật, nhìn lơ mơ, chóng mặt, tăng áp lực dịch não tủy, dễ bị lú lẫn, trầm cảm, gây hội chứng Guillain-Barr, thất ngữ…
• Tác dụng phụ đến mắt: viêm mắt, mờ mắt, suy giảm thị lực…
• Tác dụng phụ lên đường sinh dục, tiết niệu: viêm bàng quang, tiểu ra máu, suy thận, gây rối loạn kinh nguyệt, tăng nito huyết, hiếm muộn, sảy thai, khiếm khuyết sinh tinh hoặc sinh noãn, liệt dương, loét âm đạo, suy giảm ham muốn tình dục…
• Gây ức tế tủy: nhiễm trung huyết, giảm bạch cầu, giảm tiểu cầu, giảm gammaglobulin máu, xuất huyết, ức chế tủy xương…

Lưu ý: Không phải người bệnh nào khi sử dụng thuốc Methotrexate cũng đều gặp tất cả các triệu chứng này. Số lượng triệu chứng còn phụ thuộc vào mức độ bệnh nặng hay nhẹ. Nếu thấy có các tác dụng phụ này người bệnh cần tham khảo ý kiến của chuyên gia để được hướng dẫn cách xử lý kịp thời.

7. Bảo quản

• Chú ý bảo quản thuốc Methotrexate ở những nơi khô thoáng, sạch sẽ và nhiệt độ phòng bình thường. Không để thuốc tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mặt trời hoặc để ở những nơi ẩm ướt như phòng tắm, nhà vệ sinh.
• Giữ thuốc tránh xa tầm tay của trẻ em và các loại vật nuôi.
• Đối với thuốc Methotrexate dạng lỏng cần chú ý nhiệt độ bảo quản, một số loại có thể bảo quản trong ngăn mát tủ lạnh.
• Đối với những lọ thuốc đã hết hạn không nên sử dụng để tránh gây ảnh hưởng xấu cho sức khỏe.

8. Giá bán

Tùy theo dạng bào chế cũng như hàm lượng thuốc mà giá thành Methotrexate sẽ khác nhau. Thông thường 1 viên thuốc Methotrexate sẽ có giá từ 3.000 – 5000đ/ viên, 300.000 – 500.000đ/ hộp 10 vỉ, mỗi vỉ 10 viên Methotrexate 2.5mg.

Lưu ý khi sử dụng thuốc Methotrexate trị viêm khớp dạng thấp

Để sử dụng thuốc Methotrexate trị viêm khớp dạng thấp hiệu quả, an toàn cho sức khỏe, người bệnh cần chú ý một số vấn đề sau:

• Thuốc chỉ có tác dụng hiệu quả trong giai đoạn đầu của viêm khớp dạng thấp, với công dụng chính là ức chế sự tiến triển nghiêm trọng bệnh. Còn với những trường hợp nặng hơn gần như không đem lại hiệu quả cao.
• Tác dụng của thuốc còn phụ thuốc vào các yếu tố khác như cơ địa, tình trạng sức khỏe, khả năng đáp ứng thuốc của người bệnh.
• Methotrexate là loại thuốc gây ức chế hệ miễn dịch nên trong suốt quá trình sử dụng thuốc người bệnh sẽ có nguy cơ cao mắc một số bệnh lý nhiễm trùng. Tốt nhất người bệnh cần đến bệnh viện ngay để được hướng dẫn xử lý kịp thời.
• Chống chỉ định sử dụng với phụ nữ mang thai, phụ nữ cho con bú.
• Tuyệt đối không tự ý mua thuốc về sử dụng mà phải có sự chỉ định, kê đơn về liều dùng và dạng thuốc phù hợp. Bởi thành phần độc tính trong thuốc rất cao, nếu sử dụng bừa bãi sẽ gây ra rất nhiều tác dụng phụ có hại.
• Với những trường hợp sử dụng Methotrexate quá liều có thể gây giảm bạch cầu, sút cân, trầm cảm, hôn mê… Vì vậy, thông thường người bệnh sẽ phải sử dụng thêm thuốc Leucovorin để trung hòa Methotrexate.
• Thực hiện thăm khám định kỳ hằng tuần hoặc hằng tháng thông qua xét nghiệm máu, sinh thiết gan để sớm phát hiện các bất thường, từ đó có hướng xử lý đúng cách.

Dùng thuốc Methotrexate điều trị viêm khớp dạng thấp là biện pháp giúp kiểm soát bệnh hiệu quả. Tuy nhiên, cần sử dụng đúng cách, đúng liều lượng kết hợp thực hiện các biện pháp dự phòng để đạt hiệu quả cao, hạn chế các tác dụng phụ nguy hiểm.

Xem Thêm:

• Cách Chữa Viêm Khớp Dạng Thấp Bằng Lá Lốt Đơn Giản Tại Nhà
• Bệnh Viêm Khớp Dạng Thấp Có Chữa Khỏi Được Không? Giải Đáp