Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi
Bạch linh (bạch phục linh) là loại nấm sống ký sinh quanh rễ cây thông. Dược liệu có công dụng hoà vị, kiện tỳ, lợi thuỷ, trừ thấp nên được dùng trong làm đẹp, chữa trị chứng mất ngủ, tiểu tiện khô, suy nhược cơ thể, tỳ vị kém dẫn đến đau bụng, ăn uống không tiêu, tiêu chảy,…
Mô tả dược liệu bạch linh
1. Tên gọi, phân nhóm
- Tên gọi khác: Bạch phục linh, Nấm lỗ, Phục linh
- Tên khoa học: Poria cocos
- Tên dược: Sclerotium Poriae Cocos
- Họ: Nấm lỗ – Polyporaceae
2. Đặc điểm nấm phục linh
Bạch linh là loại nấm mọc ký sinh quanh rễ của cây thông. Nấm có hình khối và nặng từ 3 – 5kg. Tuy nhiên, một số cây nhỏ chỉ bằng một nắm tay.
Mặt ngoài của cây nấm phục linh có màu nâu hoặc màu đen, bề mặt lồi lõm, có nhiều vết nhăn. Khi cắt ra bên trong có màu trắng như bột.
3. Bộ phận dùng
Các bộ phận của cây bạch linh đều chứa dược tính nên đều được dùng để làm thuốc chữa bệnh. Cụ thể:
- Phục linh bì: Đây là lớp ngoài cùng của nấm, vỏ ngoài có một mặt màu trắng hoặc nâu nhạt và một mặt có màu nâu đen.
- Phục linh khối: Đây là phần còn lại của nấm phục linh sau khi đã tách vỏ ngoài. Phục linh khối thường có màu trắng, nâu nhạt hoặc hồng nhạt.
- Xích phục linh: Xích phục linh là phần màu đỏ hoặc màu nâu nhạt của nấm
- Bạch phục linh: Phần màu trắng bên trong của nấm
- Phục thần: Chính là phần nấm ôm lấy đoạn rễ của cây thông
4. Phân bố
Dược liệu bạch linh phân bổ chủ yếu ở Trung Quốc. Năm 1977, bạch linh được tìm thấy tại Đà Lạt ở nước ta nhưng số lượng còn hạn chế và hiện vẫn chưa được khai thác nhiều.
5. Thu hái – sơ chế
Nấm phục linh thường được thu hái từ tháng 7 đến tháng 9 hàng năm. Dược liệu sau khi hái về mang đi rửa sạch để loại bỏ tạp chất, đất cát rồi chất thành đống cho ra mồ hôi.
Kế đến rải đều ra chỗ thoáng gió để làm se mặt nấm rồi tiếp tục chất đống. Sau đó mang đi phơi thêm vài lần đến khi về mặt nấm nhăn nheo. Cuối cùng mang phơi âm can đến khi dược liệu khô hoàn toàn. Hoặc có thể dùng nấm tươi, thái lát mỏng rồi phơi dưới gió cho khô.
6. Bảo quản
Dược liệu sau khi sơ chế thì cho vào túi nilong bảo quản ở nơi thoáng mát, tránh những nơi ẩm thấp, có ánh nắng trực tiếp.
7. Thành phần hoá học
Các nghiên cứu khoa học nhận thấy, trong dược liệu bạch linh chứa các thành phần hoá học đa dạng như hợp chất triterpenoid, chất khoáng, protein, mỡ, histamine, gum, beta-pachyman, adenine, lipase,…
Vị thuốc bạch linh
1. Tính vị
Tính bình, vị ngọt, nhạt
2. Quy kinh
Quy vào Tỳ, Tâm, Thận và Phế
3. Tác dụng của dược liệu bạch phục linh
Theo y học cổ truyền:
- Công dụng: Kiện tỳ, an thần, hoà vị, lợi thuỷ, trừ thấp
- Chủ trị: Tiểu tiện khó, tỳ khí hư nhược, đàm ẩm, mất ngủ, nhịp tim nhanh, phù nề, tiêu chảy, chứng thấp nhiệt (chướng bụng, viêm bàng quang), yếu tim.
Theo nghiên cứu dược lý hiện đại:
- Các thành phần trong bạch linh có tác dụng hạ đường huyết, bảo vệ gan, làm giảm nguy cơ loét bao tử.
- Thành phần polysaccharide có trong vị thuốc giúp tăng cường miễn dịch, lợi tiểu, kháng tế bào ung thư và an thần
- Bên cạnh đó, nước sắc từ nấm phục linh còn có tác dụng ức chế trực khuẩn đại tràng, trực khuẩn biến dạng, xoắn khuẩn, tụ cầu vàng.
- Ngoài ra, bột bạch linh còn có tác dụng trị mụn, giảm viêm, ngăn ngừa lão hoá và giúp làn da mịn màng, tươi trẻ.
4. Cách dùng – liều lượng
Vị thuốc bạch phục linh được dùng ở dạng sắc nước, hoàn, tán, có thể dùng độc vị hoặc kết hợp với nhiều dược liệu khác tuỳ vào bệnh lý và mục đích sử dụng. Liều dùng tham khảo từ 6 – 12g/ ngày.
Các bài thuốc – Món ăn chữa bệnh và làm đẹp từ bạch linh
Bạch linh là vị thuốc quý trong Đông y được dùng trong nhiều bài thuốc chữa bệnh. Bên cạnh tác dụng chữa bệnh, một số món ăn từ vị thuốc này còn giúp bồi bổ sức khỏe, tăng cường đề kháng.
Bài thuốc chữa khó ngủ, mất ngủ, ngủ trằn trọc:
- Chuẩn bị: Xương bồ, long nhãn nhục, phục thần, viễn chí, đảng sâm, bạch phục linh với lượng bằng nhau.
- Thực hiện: Các vị thuốc đem đi tán bột mịn, sau đó luyện với mật làm thành hoàn và sử dụng chu sa làm áo ngoài. Mỗi lần uống từ 10 – 20g, ngày uống 2 lần vào buổi chiều và tối trước khi ngủ.
Bài thuốc trị tiêu chảy:
- Bài thuốc 1: Chuẩn bị mộc hương, sa nhân mỗi vị 4g, trần bì, gừng chế, bán hạ mỗi vị 5g, chích cam thảo 3g, bạch linh, đảng sâm, bạch truật mỗi vị 10g. Các vị thuốc đem tán bột mịn rồi trộn với nước gừng táo làm thành hoàn (mỗi viên to bằng hạt đậu xanh). Mỗi lần uống 4 – 8g hoặc gia giảm liều dùng theo từng độ tuổi.
- Bài thuốc 2: Chuẩn bị đậu ván trắng (sao), ý dĩ nhân, bạch truật, nhân sâm (đảng sâm), hạt sen, củ mài, bạch linh mỗi vị 80g, cát cánh, cam thảo, sa nhân, trần bì mỗi vị 40g. Các dược liệu tán bột mịn, trộn đều với hồ bột gạo tẻ rồi làm thành hoàn. Mỗi lần uống từ 4 – 8g, ngày uống 3 lần.
Bài thuốc trị chứng phù và tiểu ít:
- Chuẩn bị: Nhục quế 4g, bạch truật, bạch phục linh, trư linh mỗi vị 10g, trạch tả 12g
- Thực hiện: Các vị thuốc đem tán bột mịn, mỗi lần dùng 10g để sắc lấy nước uống. Chia lượng nước thuốc thành 2 – 3 lần uống hết trong ngày. Áp dụng đến khi bệnh thuyên giảm hoàn toàn.
Bài thuốc chữa chứng tiểu tiện ít, phù:
- Chuẩn bị: Uất lý nhân, trạch tả mỗi vị 10g, phục linh 12g
- Thực hiện: Các dược liệu đem tán thành bột, mỗi lần uống 10g cùng với nước ấm, ngày uống 2 lần
Bài thuốc trị phù thũng do suy nhược cơ thể hoặc mang thai:
- Chuẩn bị: Bạch linh 250g, cám gạo mịn 60g
- Thực hiện: Dược liệu đem tán bột mịn, mỗi lần dùng 10g, ngày dùng 2 lần
Bài thuốc chữa tiểu tiện không thông, phù thũng:
- Chuẩn bị: Đương quy, cam thảo mỗi vị 20g, xích thược, chi tử mỗi vị 125g, xích phục linh 24g.
- Thực hiện: Các dược liệu đem tán bột mịn, mỗi lần dùng 8g sắc cùng với 1 chén nước đến khi còn lại 8 phân thì tắt bếp. Chia nước thuốc thành 2 lần uống trong ngày và uống khi còn ấm.
Bài thuốc trị tiêu chảy, phân lỏng, đi ngoài nhiều, sôi bụng, mặt vàng do tỳ hư có thấp:
- Chuẩn bị: Phục linh và bạch linh mỗi vị 12g.
- Thực hiện: Dược liệu đem sắc lấy nước uống. Mỗi ngày sắc uống 1 thang trước bữa ăn
Bài thuốc giúp an thần, ngủ ngon:
- Chuẩn bị: Nhân sâm 24g, trầm hương 16g, phục thần (phần nấm phục linh mọc quanh rễ thông) 125g.
- Thực hiện: Các dược liệu đem nghiền thành bột rồi làm hoàn. Mỗi lần dùng 4g, ngày dùng 2 lần.
Cháo đậu đỏ ý dĩ phục linh chữa tiêu chảy vàng da:
- Chuẩn bị: Xích tiểu đậu 50g, ý dĩ 100g, bột phục linh 20g
- Thực hiện: Các dược liệu cho vào nồi thêm nước và gạo vào nồi và nấu thành cháo. Đến khi chín thì có thể cho thêm đường vào và ăn khi còn nóng.
Cháo bạch linh trị tiểu ít, tiêu chảy, phù nề, tăng mỡ máu ở người cao tuổi:
- Chuẩn bị bạch linh (tán bột) 15g, gạo tẻ 100g
- Thực hiện: Cho gạo vào nồi cùng với nước nấu thành cháo, sau đó cho bột bạch linh vào đun sôi lần nữa đến khi chín thì tắt bếp. Nêm gia vị cho vừa ăn và dùng ăn hết trong ngày.
Cháo gạo nếp phục linh trị thở gấp, ho suyễn, đau tức vùng ngực do viêm xuất tiết tràn dịch phổi:
- Chuẩn bị 30g bạch linh và 60g gạo nếp
- Thực hiện: Đem nấu thành cháo, chia 2 lần và ăn khi còn nóng để phát huy công dụng tốt nhất.
Rượu phục linh thần khúc chữa đầu phong hư suyễn (gây đau đầu, chóng mặt):
- Chuẩn bị bột phục linh, thần khúc và men rượu
- Thực hiện: Các dược liệu đem đi trộn đều và uống cùng với nước sôi
Bánh phục linh chữa tiêu chảy, kích thích tiêu hoá, phù hợp với trẻ có tỳ vị hư nhược, người vàng vọt, bụng ỏng eo, gầy yếu:
- Chuẩn bị: Mật ong 100g, đường trắng 280g, phục linh, khiếm thực, liên nhục, đảng sâm, củ mài mỗi vị 40g, gạo nếp và gạo tẻ mỗi loại 300g.
- Thực hiện: Đường và mật để riêng, các vị còn lại đem tán bột mịn rồi trộn đều đường với mật. Sau đó đem đi hấp chín rồi cắt thành miếng vừa ăn. Mỗi lần cho trẻ ăn vài cái bánh vào buổi sáng để giúp cải thiện chức năng tiêu hoá.
Dê nướng sa nhân phục linh chữa di niệu và di hoạt tinh ở nam giới:
- Chuẩn bị: Sa nhân 30g, thịt dê 100 – 150g, bạch linh 60g
- Thực hiện: Các dược liệu đem tán mịn rồi ướp cùng với thịt dê và đem đi nướng. Dùng thịt làm món khai vị và uống với một ít rượu.
Cá chép hầm bạch linh đậu đỏ chữa chứng phù nề toàn thân:
- Chuẩn bị cá chép 1 con, phục linh 30g, xích tiểu đậu 50g
- Thực hiện: Các dược liệu đem đi hầm với cá chép rồi lấy nước uống hàng ngày
Thịt lợn hầm bạch truật phục linh chữa viêm teo dây thần kinh:
- Chuẩn bị: Thịt lợn nạc 250g, bạch truật 20g, cà rốt 300g, phục linh 15g
- Thực hiện: Các dược liệu cho vào túi vải, cà rốt cắt miếng vừa ăn, gừng tươi đập dập. Tất cả cho vào nồi, thêm nước và hầm đến khi thịt chín nhừ. Bỏ bã thuốc, nêm gia vị vừa ăn rồi dùng cả nước lẫn cái. Mỗi ngày ăn 1 lần và áp dụng liên tục từ 5 – 7 ngày
Bài thuốc chữa phù thũng:
- Chuẩn bị: Tang bạch bì, bạch linh mỗi vị 10g, mộc thông 5g
- Thực hiện: Các dược liệu đem sắc lấy nước uống, chia thành 3 lần uống trong ngày và uống khi còn ấm
Bài thuốc chữa phong thấp do nhiệt hoặc thấp tí:
- Chuẩn bị: Bạch linh. sài hồ mỗi vị 120g, kinh giới, phòng phong mỗi vị 100g, khương hoạt, xuyên khung, độc hoạt, cam thảo, cát cánh, tiền hồ và chỉ xác mỗi vị 80g.
- Thực hiện: Các vị thuốc mang đi thái nhỏ, phơi/ sấy khô rồi tán bột mịn. Mỗi lần dùng 10g uống cùng nước nước sôi để nguội, mỗi ngày uống 2 lần. Nếu dùng cho trẻ em, chỉ nên dùng bằng 1/2 liều lượng thông thường.
Bài thuốc chữa cơ thể gầy yếu, suy nhược, mệt mỏi:
- Chuẩn bị: Sơn thù, hoài sơn mỗi vị 16g, trạch tả, bạch linh, mẫu đơn mỗi vị 12g, sinh địa (hoặc thục địa) 32g.
- Thực hiện: Đem tán thành bột mịn rồi chế thành hoàn. Mỗi ngày dùng từ 20 – 30g và chia thành 2 – 3 lần uống.
Bài thuốc giúp bồi bổ sức khỏe, nâng cao thể trạng:
- Chuẩn bị: Trạch tả, phụ tử, mẫu đơn mỗi vị 8g, hoài sơn, bạch phục linh, sơn thù mỗi vị 16g, nhục quế 12g, thục địa 24g.
- Thực hiện: Các dược liệu đem tán bột mịn rồi làm thành viên nhỏ. Mỗi ngày dùng từ 20 – 30g hoặc sắc uống như thuốc thang.
Bài thuốc giúp tăng cường sức khỏe, giảm mệt mỏi, yếu sức ở người suy nhược lâu ngày và người cao tuổi:
- Chuẩn bị: Bạch truật, bạch linh, hoàng kỳ (sao), bạch thược, đương quy mỗi vị 12g, nhục quế 4 – 8g, đảng sâm 16g, cam thảo, xuyên khung mỗi vị 8g, thục địa 20g.
- Thực hiện: Các vị thuốc đem đi tán bột mịn, chế với mật làm thành hoàn. Mỗi lần uống 20g, ngày dùng 2 lần.
Bài thuốc giúp an thần, ninh tâm:
- Chuẩn bị: Long nhãn, chích hoàng kỳ, táo nhân (sao đen), phục thần, viễn chí, nhân sâm, bạch truật (sao vàng), đương quy mỗi vị 12g, chích cam thảo, mộc hương mỗi vị 8g, đại táo 5 quả.
- Thực hiện: Các dược liệu đem chế thành hoàn mềm và uống trước khi ngủ để phát huy công dụng tốt nhất.
Bài thuốc chữa tỳ hư thấp trệ:
- Chuẩn bị: Bạch linh bì, trần quất bì, đại phúc bì, tang bạch bì, sinh khương bì với lượng bằng nhau.
- Thực hiện: Các dược liệu đem tán bột mịn, mỗi lần dùng từ 8 – 12g uống cùng với nước đun sôi để nguội.
Bài thuốc chữa chứng bạch đới do thấp nhiệt:
- Chuẩn bị: Khiếm thực, bạch linh với lượng vừa đủ
- Thực hiện: Các dược liệu đem tán bột mịn rồi trộn đều với mật làm thành hoàn. Mỗi lần uống 10g cùng với nước muối nhạt.
Bài thuốc chữa đau nhức chân tay do phong hàn thấp tý:
- Chuẩn bị: Thục phụ tử, đảng sâm, bạch truật, thược dược, bạch linh mỗi vị 10g
- Thực hiện: Phụ tử đem sắc trước 10 phút rồi cho các dược liệu còn lại vào sắc lấy nước uống. Mỗi ngày sắc uống 1 thang.
Công thức dưỡng trắng da từ bạch linh và mật ong:
- Chuẩn bị: Bạch linh và mật ong nguyên chất
- Thực hiện: Dược liệu đem hấp cách thuỷ khoảng 40 phút rồi cho vào nồi cùng với mật ong đun đến khi thu được hỗn hợp đặc. Mỗi ngày ăn 1 lần, thực hiện liên tục trong vòng 1 tháng để cảm nhận làn da mịn màng, hồng hào.
Một số lưu ý và kiêng kỵ khi dùng dược liệu bạch linh
Trong quá trình thực hiện các bài thuốc – món ăn chữa bệnh từ nấm bạch linh, người bệnh cần lưu ý một số vấn đề sau:
- Không nên dùng bạch linh với liều lượng lớn trong trường hợp tiểu quá nhiều, tỳ hư hạ hãm (sa dạ dày, sa trực tràng), di hoạt tinh do hư hàn và thoát vị.
- Không dùng giấm trong thời gian áp dụng các bài thuốc hay món ăn từ dược liệu bạch linh.
Bạch linh là dược liệu quý nên có giá thành khá cao. Do đó khi chọn mua, bạn nên lựa chọn những cơ sở kinh doanh chất lượng, uy tín để tránh mua phải dược liệu kém chất lượng. Ngoài ra, cần tham khảo ý kiến thầy thuốc trước khi dùng dược liệu này để chữa bệnh nhằm tránh phát sinh rủi ro.
Có thể bạn quan tâm:
Trở thành người đầu tiên bình luận cho bài viết này!