Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi
Hoàng kỳ là vị thuốc quý, từ xa xưa đã được sử dụng hỗ trợ điều trị các bệnh lý như xuất huyết trĩ, suy nhược cơ thể, các vấn đề về đường tiêu hóa, về da,… Hoàng kỳ được người trong dân gian lưu truyền và hiện nay được Y học hiện đại nghiên cứu về các ứng dụng của dược liệu đối với sức khỏe.
Hoàng kỳ là gì?
Hoàng kỳ có tên khoa học là Astragalus Membranaceus, là một loại cây họ đậu, cánh bướm. Ngoài tên gọi quen thuộc là cây hoàng kỳ, dân gian còn hay gọi là miên hoàng kỳ, cây khẩu kỳ, bắc kỳ hoặc tiễn kỳ.
Trong tự nhiên có hai loại hoàng kỳ phổ biến là loại Astragalus Membranaceus và loại hoàng kỳ Mông Cổ. Về hình dạng và kích thước, cũng như công dụng của hai loại gần giống như nhau.
Đặc điểm thực vật
Cây hoàng kỳ thân thảo, sống lâu năm với các đặc điểm nhận dạng như sau:
- Cây mọc thẳng đứng, chiều cao khi trưởng thành khoảng 50cm – 80cm. Thân cây phân thành nhiều nhánh nhỏ.
- Cây có lá hình trứng dài, bên ngoài được phủ một lớp lông màu trắng. Lá mọc so le, có từ 15 – 20 lá chét.
- Hoàng kỳ ra hoa nở rộ vào khoảng tháng 6 – tháng 7, màu vàng nhạt, chúng thường nở theo chu kỳ.
- Cây đậu quả vào khoảng tháng 8 – tháng 9, chiều dài quả khoảng 2,5cm, rộng 9mm. Quả có hình đậu dẹt, lông ngắn, bên trong chứa hạt màu đen, hình thận.
- Rễ cây hình trụ, mọc dài và thẳng, hướng sâu xuống đất, màu nâu đỏ hoặc vàng nâu. Đường kính của rễ cây khoảng 1,5cm – 2cm. Rễ cây rất dai, khó bẻ.
So với hoàng kỳ thông thường, loại hoàng kỳ Mông Cổ giống nhau về hình dạng bên ngoài. Điểm khác nhau là về số lượng lá chét, thông thường hoàng kỳ Mông Cổ có nhiều lá chét hơn, đồng thời kích thước lá chét cũng nhỏ và có tràng hoa dài hơn.
Phân bố
Hoàng kỳ là loại thảo dược ưa đất cát pha, được trồng nhiều tại các tỉnh của Trung Quốc, chẳng hạn như Tứ Xuyên, Bữu Kê, Diên An, Hoa Bắc,… Ở nước ta, dược liệu hiện được nuôi trồng nhiều ở Đà Lạt, Sa Pa. Tuy nhiên do khả năng sinh trưởng của cây khá kém nên việc nhân giống và nuôi trồng gặp nhiều khó khăn.
Bộ phận dùng
Sử dụng rễ hoàng kỳ làm thuốc chữa bệnh.
Thu hoạch
Cây dược liệu đạt 3 năm tuổi trở lên được thu hái phần rễ làm thuốc. Loại tiêu chuẩn nhất là những cây đã có tuổi đời từ 6 – 7 tuổi. Thời điểm tốt nhất để thu hoạch dược liệu là vào mùa xuân, thu.
Chế biến
Rễ cây dược liệu sau khi thu hái mang về rửa sạch đất cát, sau đó cắt bỏ hai đầu và loại bỏ các rễ con. Rễ được sấy hoặc phơi khô để sử dụng dần. Lựa chọn loại có nhiều thịt, to mập, ruột màu vàng và thịt dai là tốt nhất.
Có 2 cách chế biến như sau:
- Sinh kỳ: Hay có nghĩ là dùng hoàng kỳ sống, sau khi thu hái, rễ được làm sạch và ủ mềm, sau đó cắt thành các miếng mỏng, phơi hoặc sấy khô và sử dụng.
- Chích kỳ: Loại này được tẩm mật sao. Khi đã thu hái và làm sạch, rễ sẽ được thái phiến và ủ với mật ong đã pha nước sôi. Tỷ lệ 10kg hoàng kỳ tẩm với 2,5 lít – 3 lít mật ong. Tiếp đến dược liệu được mang đi sao vàng đến khi cầm không còn dính tay. Dược liệu để nguội và bảo quản sử dụng dần.
Rễ qua chế biến có hình trụ dài, đường kính từ 1,5cm đến 3,5cm. Phần vỏ bên ngoài có màu vàng tro hoặc nâu xám, có vân, phần ruột dai, ít xơ có màu vàng.
Bảo quản
Bảo quản dược liệu nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ẩm mốc. Loại chích kỳ đã được tẩm mật tốt nhất nên sử dụng trong thời gian ngắn, không nên để dược liệu quá lâu sẽ mất đi dược tính, đồng thời dễ bị hư hại.
Thành phần hóa học
Hoàng kỳ có chứa các hoạt chất hóa học có thể kể đến như axit amin, betain, alcoloid, cholin, glucose, sacarose, linolenic axit, palmatic axit, vitamin,…
Tính vị và quy kinh
Dược liệu có vị ngọt, tính ấm. Quy vào các kinh như Tỳ, Phế, Tâm và kinh Đại Trường.
Tác dụng của hoàng kỳ đối với sức khỏe
Theo Đông y, hoàng kỳ là vị thuốc quen thuộc mang lại tác dụng tiêu thũng, lợi thủy, cố biểu, bổ huyết, ích vệ, sinh cơ,… Khi nướng lên còn có hiệu quả trong việc bổ trung, kích khí. Chính vì thế, thầy thuốc thường chủ trị cho đối tượng:
- Bệnh về trẻ em
- Ung nhọt, lở loét lâu ngày
- Phòng tà khí
- Tiêu chảy, đau bụng
- Hen suyễn, hàn nhiệt
- Thận hư, thận suy, viêm thận
- Bệnh tiểu đường
- Và nhiều vấn đề sức khỏe khác,…
Theo Y học hiện đại, nhờ chứa các hoạt chất hóa học phong phú, hoàng kỳ mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe. Chẳng hạn như:
- Đối với hệ miễn dịch: Chiết xuất Polysaccharid, Astragolosid IV có tác dụng tốt cho hệ miễn dịch, giúp tăng cường chức năng cho tế bào, cải thiện hệ miễn dịch của cơ thể kháng lại hại khuẩn, giúp bảo vệ hệ tim mạch, bảo vệ gan,…
- Đối với hệ tim mạch: Hoàng kỳ có hiệu quả trong việc tăng cường co bóp tim, phù hợp cho đối tượng đang bị suy tim.
- Đối với đường tiết niệu: Dược liệu giúp lợi tiểu trong thời gian đầu sử dụng.
- Đối với tử cung: Dược chất có trong dược liệu có tác dụng kích thích co bóp tử cung, một thí nghiệm đã được thực hiện trên ruột và tử cung của thỏ và chuột. Cụ thể, phần ruột thỏ co lập, tuy nhiên lại gây hưng phấn lên tử cung của chuột cống có thai.
Ngoài các lợi ích kể trên, hoàng kỳ còn mang lại hiệu quả kháng khuẩn, kháng virus, giúp phát triển cơ thể và kéo dài tuổi thọ cho người bệnh. Đặc biệt còn giúp hạ huyết áp, bảo vệ gan,…. Chính vì thế hiện nay dược liệu được nhiều người ưa chuộng.
Cách dùng và liều lượng
Sử dụng dược liệu ở dạng sắc, thuốc bột hoặc vo hoàn, dùng ngoài da. Sử dụng mỗi ngày từ 12g – 20g, trường hợp bệnh nặng được thầy thuốc hướng dẫn với liều lượng phù hợp.
Cách sử dụng hoàng kỳ chữa bệnh
Sử dụng hoàng kỳ làm thuốc chữa trị nhiều bệnh lý. Tham khảo ngay một số bài thuốc sử dụng dược liệu dưới đây:
Bài thuốc chữa viêm da, ung nhọt, lở loét
Sử dụng các vị như hoàng kỳ, kim ngân, đương quy và cam thảo, mỗi vị liều lượng bằng nhau. Sắc nấu uống mỗi ngày.
Ngoài cách trên, bạn có thể sử dụng hoàng kỳ cùng với đương quy, bạch truật, xuyên khung và cam thảo. Sắc dược liệu với liều lượng nước vừa đủ, đến khi nước thuốc cô đặc, chia thành 2 lần uống trong ngày.
Bài thuốc chữa phong thấp, đổ nhiều mồ hôi, cơ thể nặng, sợ gió, phù mạch
Dùng 30g bạch truật, kết hợp với 40g mỗi vị gồm phòng kỷ, hoàng kỳ, 20g cam thảo, 1 quả táo và 4 lát gừng. Dược liệu tán thành bột, dùng 20g nấu cùng với gừng và táo lấy nước uống mỗi ngày.
Bài thuốc chữa sa dạ dày, sa thận, trực tràng, sa tử cung
Sử dụng 60g hoàng kỳ, 30g kỷ tử, 1 con chim bồ câu. Mang hầm nhừ nêm nếm gia vị vừa miệng, thưởng thức món chim bồ câu hầm dược liệu khi còn ấm.
Bài thuốc chữa phì đại tuyến tiền liệt, bí tiểu, tiểu ít nhưng buồn tiểu thường xuyên
Nấu 1 con cá chép cùng với 20g hoàng kỳ đến khi cá chín mềm, thêm gia vị và thưởng thức khi còn ấm. Dùng mỗi tuần khoảng 2 lần giúp cải thiện các triệu chứng khó chịu.
Bài thuốc tẩm bổ, phục hồi cơ thể sau mổ
Dùng 30g mỗi vị gồm hoàng kỳ, a giao, 200g nếp và 20g đường đen. A giao giã nát, sao vàng rồi tán thành bột mịn. Hoàng kỳ nướng khô, thái phiến rồi cho vào nồi nấu cùng với nếp nhừ thành cháo. Thêm đường đen và cho bột a giao vào, đun vài phút rồi tắt bếp, ăn khi còn nóng.
Bài thuốc chữa suy nhược cơ thể, đâu đầu, tức ngực, hồi hộp, hay quên
Xào thịt gà, 20g hành và 15g gừng cho chín. Sao đó thêm rượu và muối vào, đảo đều cho thấm gia vị. Tiếp đến bạn cho 150g nấm hương vào 30g hoàng kỳ, thêm nước vừa đủ. Nấu trên lửa nhỏ trong nửa tiếng đến một tiếng. Khi món ăn chín mềm, thêm cải bẹ vào nước canh, đun ăn kèm với thịt gà.
Bài thuốc ngăn ngừa cảm cúm, viêm phế quản
Sử dụng hoàng kỳ phơi khô, thái mỏng. Mỗi lần lấy 5g – 10g nấu với nước trong khoảng 30 phút, uống thay trà hàng ngày.
Bài thuốc chữa khô miệng, khó thở, khó ăn, đổ nhiều mồ hôi, sốt, tim đập nhanh, suy nhược cơ thể
Có 3 bài thuốc được áp dụng như sau:
- Bài thuốc 1: Sử dụng 6 phần chích kỳ, kết hợp với nửa phần cam thảo sống và nửa phần cam thảo sao thơm. Dùng từ 4g – 8g hỗn hợp sắc nước uống ngày 3 lần.
- Bài thuốc 2: Sử dụng các dược liệu như 24g hoàng kỳ, 8g mỗi vị gồm phòng phong, bạch truật tán thành bột. Dùng mỗi lần 6g – 8g uống với nước hoặc rượu ấm, mỗi ngày 2 lần.
- Bài thuốc 3: Dược liệu gồm 6g chích kỳ, 4g sinh khương, 5g thược dược, 2g mỗi loại gồm quế chi, cam thảo, 6g đại táo. Nấu lấy nước thuốc chia thành 3 lần uống hết trong ngày. Để dễ uống hơn bạn có thể thêm mật ong hoặc một ít mạch nha vào nước thuốc.
Bài thuốc chữa sa trực tràng
Dùng 10g sơn tra nhục, kết hợp với 3g thăng ma, 3g phòng phong, 15g đan sâm và 30g – 50g hoàng kỳ sống. Sắc uống mỗi ngày một thang. Trường hợp trực tràng lòi ra giang môn cần dùng băng phiến, kinh giới than, thuyền thoái kết hợp tán bột, trộn thêm dầu thơm và bôi lên.
Bài thuốc chữa viêm phế quản, ho dai dẳng
Sử dụng 10g bạch bộ, 10g tuyên phục hoa, kết hợp với 24g hoàng kỳ, 6g địa long, tán thành bột rồi vo viên hoàn. Mỗi ngày sử dụng khoảng 3 lần, liên tục trong 10 ngày, sau đó nghỉ vài ngày rồi lặp lại liệu trình, kiên trì 3 – 4 lần giúp giảm triệu chứng bệnh.
Bài thuốc chữa viêm mũi dị ứng
Sử dụng 10g đại táo và 15g hoàng kỳ sắc nấu nước uống hàng ngày. Ngoài ra bạn cũng có thể sử dụng hoàng kỳ sống chế thành viên hoàn, mỗi viên khoảng 1g, dùng mỗi ngày 5 – 6 viên, sử dụng liên tục 10 ngày rồi ngưng 5 ngày, tiếp tục lặp lại 10 ngày.
Bài thuốc chữa bệnh mạch vành
Các dược liệu gồm 10g xuyên khung, 30g hoàng kỳ, 12g đương quy, 15g mỗi vị xích thược, đan sâm. Sắc thang thuốc uống mỗi ngày, dùng trong 4 – 6 tuần liên tục.
Bài thuốc bổ huyết, mất máu, huyết hư
Thang thuốc gồm 8g đương quy và 40g hoàng kỳ. Sắc thuốc uống mỗi ngày 1 thang.
Bài thuốc chữa viêm thận
Thang thuốc gồm có 12g hoàng kỳ kết hợp với 4g cam thảo, 8g bạch truật, 12g phòng kỷ, thêm vào vài lát gừng tươi và 3 quả đại táo. Sắc uống mỗi ngày 1 thang.
Bài thuốc chữa viêm khớp vai, đau liệt nửa người, viêm khớp mãn tính
Thang thuốc gồm 4g các vị gồm địa long, đào nhân, hồng hoa, xuyên không, kết hợp với 8g mỗi vị gồm xích thược, đương quy, cùng với 40g đến 160g hoàng kỳ. Sắc nước thuốc uống mỗi ngày 1 thang.
Bài thuốc chữa đau nhức xương khớp, suy nhược cơ thể
Thang thuốc gồm 16g hoàng kỳ kết hợp với 12g mỗi vị sinh khương, bạch thược, thêm 6g quế chi và 3 quả đại táo. Sắc uống ngày 1 thang.
Bài thuốc chữa lupus ban đỏ
Sử dụng 30g hoàng kỳ sắc uống mỗi ngày.
Bài thuốc chữa vàng da do uống nhiều rượu, đau vùng dưới tim, sưng và đau chân
Sử dụng 80g hoàng kỳ kết hợp với 40g mộc qua. Tán dược liệu thành bột mịn, mỗi lần dùng 8g cùng với rượu, ngày uống 3 lần.
Bài thuốc chữa sang thương kéo dài làm mủ, ung nhọt
Sử dụng 20g mỗi vị gồm kim ngân, hoàng kỳ kết hợp với 16g đương quy, 6g cam thảo sắc uống mỗi ngày 1 thang.
Ngoài ra bạn cũng có thể dùng 12g mỗi vị như đương quy, bạch truật, thiên hoa phấn, tạo giác thích, trạch tả, kết hợp 16g hoàng kỳ, 6g xuyên khung và 4g cam thảo sắc thuốc uống.
Bài thuốc chữa trị tiêu khát
Thang thuốc gồm 200g can địa hoàng kết hợp 120g mỗi vị như chích thảo, hoàng kỳ, quát lâu, mạch môn không lõi, phục thần. Sắc nước thuốc uống mỗi ngày.
Bài thuốc chữa sung tấy, lở loét
80g hoàng kỳ và 120g lan nhự. Ngâm dược liệu với giấm qua đêm, sau đó cho dược liệu vào nồi sắc với 1 chén mỡ heo nhỏ và lượng nước vừa đủ, sắc đến khi cạn còn 3 chén. Dùng hỗn hợp thoa lên vị trí cần điều trị mỗi ngày 3 lần.
Bài thuốc chữa phế ung thổ ra máu
Dùng 80g hoàng kỳ tán thành bột, uống mỗi lần 8g bột với nước ấm. Kiên trì áp dụng mỗi ngày 3 – 4 lần.
Bài thuốc chữa tiêu khát, chứng hư, ghẻ lở
Thang thuốc gồm 240g chích kỳ, 40g chích thảo giã nát, sau đó dùng khoảng 8g hỗn hợp nấy cùng với 1 quả đại táo lấy nước uống.
Bài thuốc chữa mệt mỏi, bứt rứt ở người cao tuổi
Thang thuốc gồm 20g mỗi vị trần bì không xơ trắng, miên hoàng kỳ. Nguyên liệu tán thành bột, dùng 12g hỗn hợp với chén mè nghiền nát. Đun mè trên lửa vừa cho đến khi nổi bọt rồi thêm một muỗng mật ong. Uống bột thuốc cùng với hỗn hợp nước sắc từ mè và mật ong khi bụng rỗng.
Bài thuốc chữa nôn ra máu
Sử dụng 10g hoàng kỳ tán bột cùng với 20g tử bối phù bình. Dùng mỗi lần 4g cùng với nước gừng và mật ong nguyên chất.
Bài thuốc chữa tiểu không thông
Sử dụng 8g miên hoàng kỳ nấu với 2 chén nước đến khi cạn còn một nửa. Uống nước thuốc khi còn ấm. Trường hợp điều trị cho trẻ em giảm liều lượng xuống còn 4g dược liệu.
Bài thuốc chữa vỡ mụn nhọt lâu ngày ra mủ
Thang thuốc gồm 16g hoàng kỳ kết hợp với 6g tạo giác thích, 8g đương quy và 12g xuyên khung, cùng 4g xuyên sơn giáp đã sao. Sắc nước thuốc uống ngày 1 thang.
Bài thuốc chữa bạch trọc do khí hư
Thang thuốc gồm 20g hoàng kỳ sao muối và 40g phục linh. Dược liệu sau khi tán bột dùng uống với nước khi bụng đói, mỗi lần dùng khoảng 8g hỗn hợp bột.
Bài thuốc chữa trường phong, tả huyết
Sử dụng hoàng kỳ và hoàng liên theo tỷ lệ 1:1. Tán dược liệu thành bột rồi trộn với miến, chế thành viên hoàn. Dùng thuốc mỗi ngày cho đến khi triệu chứng khỏi hẳn.
Bài thuốc chữa ho ra máu có mủ
Thang thuốc gồm 40g cam thảo và 160g hoàng kỳ loại tốt. Tán tất cả thành bột, trộn đều. Mỗi lần sử dụng 8g bột cùng với nước nóng.
Bài thuốc chữa ngứa ngáy bộ phận sinh dục
Sử dụng 49g hoàng kỳ và nhân sâm tán bột, kết hợp với 4g long não. Trộn bột cùng với nước ngó sen tươi, vo thành viên hoàn. Mỗi lần uống 20g bằng hạt đạu xanh, uống với nước nóng.
Bài thuốc chữa tiểu buốt, tiểu ra máu, đau buốt
Dùng hoàng kỳ và nhân sâm tỷ lệ 1:1, thêm 1 củ đại la bặc. Tán dược liệu thành bột, hoàng kỳ và nhân sâm riêng. Sau đó cắt đại la bặc thành các miếng vừa ăn, mang đi tẩm với mật ong rồi sao lên không còn dính tay. Tiến hành ăn đại la bặc chấm cùng với bột thuốc mỗi ngày.
Bài thuốc chữa băng huyết, sa tử cung, suy nhược cơ thể
Thang thuốc gồm 12g mỗi vị như hoàng kỳ, cam thảo, bạch truật, đảng sâm và đương quy, kết hợp với 4g thăng ma và 6g mỗi vị trần bì, sài hồ. Sắc thang thuốc uống mỗi ngày.
Bài thuốc chữa thấp khớp, viêm khớp dạng thấp, đau mỏi khi thời tiết chuyển lạnh
Đun 30g mỡ lợn bỏ da đến khi mỡ chảy hết, sau đó thêm 1kg thịt rắn đã làm sạch vào chảo, đảo đến khi thịt chín. Thêm rượu trắng vào rồi cho 10g tục đoạn, 60g hoàn kỳ, 15g gừng tươi, muối và hành vào nồi. Đổ thêm nước và ninh trong khoảng 1 tiếng, thêm gia vị cho vừa ăn và thưởng thức khi còn nóng.
Bài thuốc chữa cảm cúm, cơ thể suy nhược
Thang thuốc gồm 30g mỗi vị hoàng kỳ và đảng sâm, 15g mỗi vị như phục linh, bạch truật, 60g gạo tẻ, 6g cam thảo. Sắc lấy nước thuốc, bỏ bã, sau đó đổ nước vào gạo nấu thành cháo và thưởng thức.
Bài thuốc chữa bệnh trĩ xuất huyết
Sử dụng 30g hoàng kỳ và 15g da nhím nướng nấu lấy nước. Sau đó vo 60g gạo tẻ, đổ nước thuốc vào nấu thành cháo, ăn khi bụng đói.
Bài thuốc chữa động thai
Tương tự như các bài thuốc trên, bạn dùng 30g hoàng kỳ, 30g xuyên khung nấu lấy nước bỏ bã, sau đó vo 60g gạo nếp, cho vào nồi và đổ thêm nước thuốc vào ninh thành cháo.
Lưu ý khi sử dụng hoàng kỳ
Sử dụng hoàng kỳ làm thuốc điều trị nhiều vấn đề sức khỏe. Tuy nhiên khi dùng bạn nên lưu ý thêm một vài vấn đề như sau:
- Tham khảo ý kiến bác sĩ, thầy thuốc trước khi sử dụng dược liệu để đảm bảo dùng đúng và phù hợp với tình trạng sức khỏe.
- Không sử dụng hoàng kỳ cho đối tượng bị hư chứng, âm hư hỏa vượng để tránh gây ra các biến chứng không mong muốn.
- Ngoài ra, trường hợp phụ nữ có thai, đang cho con bú nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng. Tuyệt đối không tự ý sử dụng tùy tiện.
- Không tự ý kết hợp các vị thuốc bừa bãi để tránh tình trạng tương tác thuốc. Nhất là trường hợp bạn đang sử dụng thuốc tân dược, trước khi sử dụng nên thông báo với bác sĩ, thầy thuốc để được hướng dẫn.
- Không sử dụng hoàng kỳ cho đối tượng bệnh nhân đang bị nhiễm trùng, sốt rét.
- Nếu nhận thấy cơ thể có biểu hiện bất thường trong quá trình sử dụng dược liệu, bạn nên thông báo với bác sĩ để được hỗ trợ càng sớm càng tốt.
Hoàng kỳ là tên gọi của loại dược liệu mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe, được ưa chuộng hiện nay. Để đảm bảo an toàn sức khỏe, bạn nên tham vấn ý kiến thầy thuốc, bác sĩ chuyên khoa trước khi dùng. Đồng thời, tìm mua dược liệu tại các cơ sở bán uy tín, chất lượng, không sử dụng dược liệu có dấu hiệu hư hỏng, ẩm mốc.
Có thể bạn quan tâm:
Trở thành người đầu tiên bình luận cho bài viết này!