Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi
Xà sàng tử là tên gọi của vị thuốc được dùng điều trị các bệnh lý, chẳng hạn như trĩ, lạnh tử cung, bệnh viêm da hoặc vấn đề sinh lý nam như liệt dương,… Ngoài tên xà sàng tử, dược liệu còn được gọi là cây giần sàng, chúng mọc hoang ở nhiều nơi và hiện nay được trồng tại các vườn dược liệu trong nước.
Thông tin về xà sàng tử
Xà sàng tử là tên gọi của quả cây xà sàng, hay còn được gọi là cây giần sàng. Đây là một loại dược liệu được sử dụng làm thuốc, giúp hỗ trợ điều trị nhiều bệnh lý. Tên khoa học là Cnidium Monnieri (L.) Cus, thuộc họ Hoa Tán (Umbelliferae).
Đặc điểm thực vật
Cây xà sàng mọc hoang ở nhiều nơi, nhận biết thông qua các đặc điểm như sau:
- Cây thân thảo, mềm nhỏ, chiều cao từ 40cm đến 100cm, thân có khía xung quanh.
- Cây ra lá hình dạng như lông chim, xẻ 2 lần, lá có cuống dài từ 4cm – 8cm, ôm vào thân có bẹ ngắn. Các lá có thùy nhỏ, hình mũi mác nhẵn, chiều rộng khoảng 1,5mm, lá có màu xanh lục.
- Cây xà sàng ra hoa thành từng cụm, tán nhỏ, xòe rộng. Hoa có nụ màu xanh, khi hoa nở màu trắng, cuống hoa dài từ 7cm – 12cm.
- Cây đậu quả bế đôi, hình trái xoan dẹt, nhẵn và có cạnh lồi dày, dài từ 2mm – 5mm.
Phân bố
Cây mọc hoang ở nhiều nơi có khả năng sinh trưởng và phát triển mạnh mẽ. Mùa xuân là thời điểm tốt nhất để cây phát triển, nhất là khi thời tiết ẩm mát. Tại nước ta, cây xà sàng thường mọc hoang trong các vườn trồng cây nông nghiệp. Phổ biến tại các tỉnh miền Bắc như Nghệ An, Hà Tĩnh trở ra.
Bộ phận dùng
Sử dụng quả xà sàng khô làm thuốc chữa bệnh, còn được gọi là xà sàng tử.
Thu hoạch, sơ chế, bảo quản
Thời điểm thu hái tốt nhất là từ tháng 6 đến tháng 8 hàng năm. Toàn thân cây sẽ được cắt và phơi chỗ nắng đến khi khô lại, sau đó đập để lấy quả. Sau đó, quả sẽ được nhặt sạch, loại bỏ tạp chất lẫn bên trong, rồi tiếp tục phơi khô quả hoàn toàn.
Thành phẩm sau khi thu được sẽ cho vào túi kín hoặc lọ có nắp đậy. Để dược liệu nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ẩm mốc, mối mọt. Không sử dụng dược liệu nếu có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào.
Thành phần hóa học
Xà sàng tử có chứa 1,3% tinh dầu, bên cạnh đó còn có các chất như L.pinen, bocnylisovalerianat, camphen, ostala, axit béo không no, glyxerin,…
Vị thuốc xà sàng tử
Tính vị
Dược liệu có tính bình, vị cay đắng.
Quy kinh
Quy vào hai kinh Thận và Tam tiêu.
Tác dụng dược lý
Theo Đông y, xà sàng tử có tác dụng bổ thận, cường dương, mạnh gân cốt, tốt cho tình trạng tử phong táo thấp. Chính vì thế, dược liệu được chỉ định cho các đối tượng bị liệt dương, yếu sinh lý, các vấn đề về sinh dục ở nam và nữ giới, chữa bệnh trĩ, xích bạch đới, vô sinh hiếm muộn,…
Theo Y học hiện đại, qua nghiên cứu cho thấy dược liệu chứa nhiều hoạt chất tốt cho sức khỏe. Cụ thể, các lợi ích dược liệu mang lại có thể kể đến như:
- Tốt cho hệ hô hấp trên: Thử nghiệm cho thấy, dược liệu có tác dụng cắt cơn hen hiệu quả, giúp làm loãng đờm, giãn cơ phế quản.
- Đối với hệ tuần hoàn: Các dược chất có trong dược liệu giúp ổn định nhịp tim, huyết áp, phù hợp cho người đang gặp vấn đề về huyết áp, chẳng hạn như tình trạng cao huyết áp.
- Tác dụng với hệ miễn dịch: Dược liệu có khả năng kích thích hoạt động của hệ miễn dịch, ngăn sự tấn công của các tác nhân gây hại, phòng nguy cơ dị ứng cho cơ thể.
- Tác dụng kháng khuẩn mạnh mẽ: Dược chất có trong xà sàng tử có khả năng ức chế hoạt động và phát triển của tụ cầu khuẩn vàng, trực khuẩn mũ xanh cùng với các loại nấm gây hại cho da, cơ thể.
- Ảnh hưởng đến hệ thần kinh: Dược liệu cung cấp các chất giúp cải thiện trí nhớ, tăng cường hoạt động của não bộ, giúp làm giảm tình trạng đau nhức thần kinh trung ương.
- Tác dụng với bộ phận sinh dục: Dược liệu hoạt động tương tự như hormone sinh dục nam là testosteron. Qua một vài thí nghiệm trên chuột cái, sau khi được uống nước sắc từ xà sàng tử thấy tử cung và buồng trứng của chuột tăng cao hơn so với giai đoạn chưa được sử dụng dược liệu.
- Tác dụng đối với hệ xương khớp: Xà sàng tử có tác dụng ngăn ngừa tình trạng loãng xương sớm cho phụ nữ khi bước vào giai đoạn mãn kinh.
Cách dùng và liều lượng
Có thể sử dụng dược liệu sắc uống, tán bột dùng chung với dược liệu khác hoặc nấu nước dùng ngoài da, ngâm rượu thuốc uống. Sử dụng với liều lượng từ 4g – 12g dược liệu mỗi ngày.
Độc tính
Xà sàng tử hơi độc, do đó khi dùng người bệnh cần thực hiện theo hướng dẫn của thầy thuốc. Tốt nhất nên sử dụng kết hợp theo dõi sức khỏe, không lạm dụng hoặc tự ý kết hợp với các bài thuốc khác để đảm bảo an toàn.
Bài thuốc chữa bệnh từ xà sàng tử
Hiện nay có nhiều bài thuốc chữa bệnh bằng xà sàng tử. Bạn đọc có thể tham khảo một số cách dùng và kết hợp dưới đây:
1. Bài thuốc chữa bệnh trĩ ngoại
- Chuẩn bị: 40g mỗi vị gồm xà sàng tử, cam thảo.
- Thực hiện: Dược liệu tán thành bột, sau đó trộn chung với nhau, mỗi lần dùng khoảng 3g uống với nước ấm, ngày dùng 3 lần. Ngoài ra bạn cũng có thể sử dụng dược liệu tươi, sau đó nấu nước xông và ngâm rửa hậu môn để hỗ trợ làm teo nhỏ búi trĩ.
2. Bài thuốc chữa lạnh tử cung cho phụ nữ
- Chuẩn bị: 12g mỗi vị gồm quả xà sàng khô, ba kích, 8g mỗi vị gồm huyền cập, bổ cốt chi, nhục quế.
- Thực hiện: Nguyên liệu tán thành bột, mỗi lần dùng sắc 24g hỗn hợp cùng với 30g dây tơ hồng, lấy nước thuốc uống mỗi ngày.
3. Bài thuốc chữa bệnh về da như viêm da, bệnh chàm
Cách 1:
- Chuẩn bị: 60g xà sàng tử.
- Thực hiện: Sắc nấu kỹ, gạn nước thuốc rồi dùng tăm bông chấm lên vị trí cần điều trị. Lưu lại trên da 30 phút rồi vệ sinh lại bằng nước sạch.
Cách 2:
- Chuẩn bị: 15g mỗi vị gồm xà sàng tử, kinh giới, bách chi, đảng sâm.
- Thực hiện: Sắc dược liệu lấy nước thuốc thoa lên khu vực bị chàm, viêm da.
Kiên trì thực hiện để thu được kết quả như mong đợi.
4. Bài thuốc chữa rối loạn cương dương, bổ thận, tráng dương, cải thiện sinh lý nam
- Chuẩn bị: 5g mỗi vị gồm cỏ xước rễ lớn, xà sàng tử, hạt mã đề, mạch môn, huyền cập, nhân sâm, địa hoàng, xương bồ, 15g mỗi vị gồm dây tơ hồng, táo bì, kỷ tử, nhục dung, phục linh, nữ trinh tử, tỏa dương, 30g long nhãn, 120g táo tào khô, 3g quốc lão, 2g nhục quế và 2 lít rượu trắng trên 40 độ.
- Thực hiện: Cho dược liệu vào bình, tiến hành ngâm rượu thuốc trong khoảng một tháng. Mỗi lần dùng 10ml – 15ml, uống mỗi ngày 2 lần. Bài thuốc giúp cải thiện khả năng sinh lý cho nam giới, bồi bổ thận, khắc phục tình trạng khó cương và không đạt được độ cứng lý tưởng khi quan hệ.
5. Bài thuốc chữa sưng tinh hoàn
- Chuẩn bị: Hạt xà sàng và trứng gà.
- Thực hiện: Tán hạt dược liệu thành bột, sau đó cho lòng trắng trứng vào trộn đều, đắp thuốc trực tiếp lên phần tinh hoàn bị sưng, thực hiện mỗi ngày 2 – 3 lần. Áp dụng liên tục vài ngày tình trạng sưng đau sẽ cải thiện đáng kể.
6. Bài thuốc chữa viêm âm đạo do trùng roi
- Chuẩn bị: 30g xà sàng tử, 9g nghiệt bì.
- Thực hiện: Dược liệu cho vào cối giã thành bột, trộn thêm một ít glycerogelatin, sau đó vo thành viên, mỗi viên 2g. Mỗi lần dùng lấy 1 viên đặt vào âm đạo, sử dụng buổi tối trước khi đi ngủ.
7. Bài thuốc chữa bệnh liệt dương cho nam giới
- Chuẩn bị: Xà sàng tử, huyền cập, hạt dây tơ hồng, mỗi loại dùng với lượng bằng nhau, kết hợp với mật ong nguyên chất.
- Thực hiện: Các loại dược liệu tán thành bột, trộn với mật ong sao cho hỗn hợp mịn không dính tay. Sau đó chia bột thành nhiều phần, vo viên như hạt ngô. Mỗi lần dùng 5g hỗn hợp dược liệu với nước đun sôi để nguội, sử dụng liên tục mỗi ngày 3 lần.
8. Bài thuốc chữa khí hư bạch đới cho phụ nữ
- Chuẩn bị: Dùng xà sàng tử và phèn chua tỷ lệ 1:1.
- Thực hiện: Tán nguyên liệu thành bột rồi cho thêm một ít hồ, vo thành viên. Sử dụng gạc bọc viên thuốc rồi nhét vào âm hộ, nếu thấy bị nóng rát thì kéo thuốc ra. Kết hợp sắc dược liệu lấy nước xông và ngâm rửa bên ngoài âm đạo để chữa khí hư bạch đới.
9. Bài thuốc chữa ngứa ngáy bộ phận sinh dục
Bài thuốc 1:
- Chuẩn bị: Xà sàng tử, bèo tai tượng, lá sen mỗi loại khoảng 1 nắm.
- Thực hiện: Cho dược liệu vào nồi nấu cùng với 2 lít nước trong khoảng 10 phút. Sau đó gạt lấy nước rồi tiến hành xông hơi vùng kín, nước nguội còn âm ấm dùng rửa lại bên ngoài, thực hiện kiên trì mỗi ngày 1 lần.
Bài thuốc 2:
- Chuẩn bị: 30g xà sàng tử, 6g phèn chua.
- Thực hiện: Nấu nguyên liệu lấy nước rửa vùng kín mỗi ngày 1 – 2 lần.
10. Bài thuốc chữa bệnh chàm viêm loét, chảy mủ cho trẻ em
- Chuẩn bị: Xà sàng tử.
- Thực hiện: Tán dược lieuj thành bột mịn, sau đó trộn vào thêm một ít vasaline. Vệ sinh da bé, sau đó bôi hỗn hợp thuốc lên da, mỗi ngày 2 – 3 lần đến khi vết thường lành lại.
11. Bài thuốc chữa ướt tai, ngứa tai
- Chuẩn bị: 4g mỗi vị gồm xà sàng tử, hoàng liên, 1g thủy ngân phấn.
- Thực hiện: Tán dược liệu thành bột mịn, trộn đều, sao đó cho bột bay vào lỗ tai tiếp xúc với vị trí bị tổn thương.
12. Bài thuốc chữa rụng tóc từng mảng
- Chuẩn bị: 500g xà sàng tử, 250g dây ba mươi, kết hợp với 100g nghiệt bì, 20g thanh phàn, cồn 70 độ.
- Thực hiện: Dược liệu ngâm với 3000ml – 4000ml cồn trong khoảng 10 – 20 ngày, sau đó lọc lấy nước bỏ phần bã. Mỗi lần sử dụng 100ml hỗn hợp cồn thuốc pha với 20ml dầu vừng, thoa lên vùng da đầu bị rụng tóc.
Lưu ý từ xà sàng tử chữa bệnh
Mặc dù mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe, tuy nhiên trong xà sàng tử vẫn chứa một lượng độc tố nhất định. Do đó, khi dùng người bệnh cần thận trọng, tốt hơn hết nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng. Một số lưu ý như sau:
- Không sử dụng cho đối tượng bị dị ứng với bất kỳ thành phần nào có trong dược liệu.
- Không lạm dụng hoặc tự ý kết hợp với các dược liệu khác một cách bừa bãi. Nên sử dụng theo hướng dẫn của thầy thuốc.
- Tham khảo ý kiến bác sĩ, thầy thuốc hoặc người có chuyên môn trước khi dùng.
- Tuyệt đối không sử dụng dược liệu đã bị hư hỏng, kém chất lượng, nấm mốc.
- Trong thời gian sử dụng nếu nhận thấy cơ thể có dấu hiệu bất thường cần thông báo với bác sĩ để được hỗ trợ xử lý kịp thời.
Xà sàng tử là dược liệu được dùng trong các bài thuốc chữa bệnh, mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe. Tuy nhiên do dược liệu có chứa lượng độc tố nhỏ, nên khi dùng bạn cần thận trọng, sử dụng theo hướng dẫn của bác sĩ để đảm bảo an toàn sức khỏe. Tránh việc tự ý sử dụng, dùng quá liều có thể phát sinh các rủi ro nguy hại.
Có thể bạn quan tâm:
Trở thành người đầu tiên bình luận cho bài viết này!