Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi
Thảo quyết minh (hạt muồng) là vị thuốc nam có tác dụng thông tiện, nhuận tràng, giáng hỏa, minh mục. Do đó, nhân dân thường dùng dược liệu này trong chữa trị mất ngủ do cao huyết áp, táo bón kinh niên, các chứng bệnh về mắt.
Mô tả dược liệu thảo quyết minh
1. Tên gọi, phân nhóm
- Tên gọi khác: Hạt muồng, quyết minh, đậu ma, muồng ngủ,…
- Tên khoa học: Cassia tora
- Tên dược: Semen Cassiae Torae
- Họ: Vang – Caesalpiniaceae
2. Đặc điểm thực vật
Thảo quyết minh là loại thực vật thân thảo, nhỏ, cao khoảng 0.3 – 0.9m. Các cây sinh trưởng trong điều kiện lý tưởng có thể cao đến 1.5m. Lá hình lông chim gồm 2 – 4 đôi lá chét, mọc so le, phiến lá hình trứng ngược, dài từ 3 – 5cm, rộng từ 15 – 25mm.
Hoa mọc từ 1 – 3 bông ở kẽ lá, có màu vàng tươi. Quả hình trụ dài khoảng 10 – 14cm. rộng khoảng 4mm, bên trong có chứa khoảng 20 – 25 hạt. Hạt của cây có màu nâu nhạt, bóng, có chất nhầy, vị nhạt.
3. Phân bố
Dược liệu mọc hoang ở các địa phương của nước ta. Trong đó, phân bố nhiều ở Cao Bằng, Quảng Ninh, Lạng Sơn, Phú Thọ, Hoà Bình, Nghệ An.
4. Thu hái – sơ chế
Bộ phận dùng: Hạt của cây thảo quyết minh được thu hái để làm thuốc chữa bệnh (quyết minh tử).
Thu hái và sơ chế: Hạt muồng được thu hái từ tháng 9 đến tháng 11 hàng năm. Chọn những quả đã chín mang về, đem phơi khô và đập lấy hạt. Sau đó mang đi phơi khô lần nữa, bảo quản để dùng dần.
5. Thành phần hoá học
Các nghiên cứu khoa học nhận thấy, trong vị thuốc thảo quyết minh có chứa chất nhầy và một số thành phần hoá học như tanin, antraglycoside, albumin,..
6. Cách bảo quản
Hạt muồng có chứa nhiều chất nhầy nên rất dễ bị ẩm mốc, hư hại. Do đó, sau khi phơi khô, cần bảo quản ở nơi khô ráo, thoáng mát, tránh những nơi có độ ẩm, nhiệt độ cao. Nếu lâu không dùng, nên mang ra phơi nắng để tránh mối mọt, ẩm mốc.
Vị thuốc thảo quyết minh
1. Tính vị – Quy kinh
- Tính bình, vị mặn
- Quy vào kinh Thận, Can
2. Công dụng của dược liệu theo y học cổ truyền
- Theo tài liệu y học cổ truyền, hạt muồng có tác dụng thông tiện, nhuận tràng, làm sáng mắt (minh mục), khử phong, giáng hỏa, lợi thận và thanh can.
- Chủ trị: Bệnh viêm gan, cao huyết áp, thong manh có màng, hắc lào, chàm, táo bón và một số về mắt thường gặp.
3. Tác dụng thảo quyết minh theo y học hiện đại
- Hoạt chất Anthraglucozit trong vị thuốc này được chứng minh có tác dụng làm tăng nhu động ruột nhưng không gây đau bụng. Do đó, dược liệu được ứng dụng đều điều trị táo bón cũng như một số chứng bệnh liên quan.
- Tác dụng tiêu diệt vi khuẩn và hạ huyết áp
4. Liều lượng, cách dùng
Hạt muồng thường được dùng trong các bài thuốc sắc uống, hãm trà hoặc dùng chế biến các món ăn, thức uống giúp tăng cường sức khoẻ và hỗ trợ điều trị một số bệnh thường gặp. Liều dùng tham khảo từ 10 – 20g/ ngày.
Các bài thuốc chữa bệnh từ dược liệu thảo quyết minh
Do chứa dược tính và công năng đa dạng nên hạt muồng thường được dùng trong nhiều bài thuốc chữa bệnh. Theo đó, vị thuốc này có tác dụng chữa viêm màng tiếp hợp cấp, táo bón kinh niên, tăng huyết áp, nấm âm đạo, hắc lào, chàm, đau nửa đầu,…
Bài thuốc chữa viêm màng tiếp hợp cấp (mắt đỏ, chảy nước mắt, sưng đau):
- Chuẩn bị: Bạch thược, hoa cúc, hoàng cầm, mạn kinh tử, thạch quyết minh và mộc tặc mỗi vị 12g, quyết minh tử 16g, thạch cao 20g, xuyên khung 6g
- Thực hiện: Cho các dược liệu vào ấm cùng với lượng nước vừa đủ và sắc đặc. Mỗi ngày dùng 1 thang đến khi bệnh thuyên giảm.
Bài thuốc chữa đau mắt đỏ, đau đầu do phong nhiệt:
- Chuẩn bị: Đạm trúc diệp, sài hồ, cúc hoa, thảo quyết minh (sao vàng) mỗi vị 12g, thăng ma, cam thảo mỗi vị 4g, phòng phong, hoàng liên mỗi vị 8g, tế tân 2g.
- Thực hiện: Các dược liệu sau khi rửa sạch thì cho vào ấm sắc cùng với lượng nước vừa đủ. Chia nước thuốc thành nhiều lần và uống hết trong ngày. Mỗi ngày dùng 1 thang.
Bài thuốc chữa đau đầu do tăng huyết áp ở thể can dương thịnh:
- Chuẩn bị: Câu đằng, bạch tật lê mỗi vị 12g, thảo quyết minh 20g
- Thực hiện: Đem sắc lấy nước uống. Mỗi ngày dùng 1 thang
Bài thuốc chữa chứng táo bón kinh niên:
- Chuẩn bị: Hạt muồng có thể gia thêm me chín (lấy cơm)
- Thực hiện: Nếu sử dụng độc vị thì đem nấu lấy nước uống hàng ngày. Còn trường hợp dùng kết hợp với me chín thì đem tất cả dược liệu sấy khô rồi trộn với mật làm thành viên. Mỗi lần uống từ 10 – 20g, ngày uống 1 lần trước khi ngủ để giúp nhuận tràng, thông tiện.
Bài thuốc chữa nấm âm đạo:
- Chuẩn bị: Thảo quyết minh 40g
- Thực hiện: Dược liệu đem sắc lấy nước để xông và kết hợp rửa âm đạo. Thực hiện liên tục trong 10 ngày giúp tiêu diệt nấm và giảm ngứa ngáy.
Bài thuốc chữa chứng mỡ máu cao:
- Chuẩn bị: Thảo quyết minh 50g
- Thực hiện: Dược liệu sau khi rửa sạch thì cho vào ấm cùng với lượng nước vừa đủ và sắc uống.
Bài thuốc chữa chàm, nấm, hắc lào ở trẻ em:
- Chuẩn bị: Thảo quyết minh 20g, rượu 40 – 50ml, giấm 5ml
- Thực hiện: Cho tất cả vào bình thuỷ tinh ngâm trong 10 ngày là có thể dùng. Mỗi lần dùng, lấy 1 ít rượu thuốc thoa lên vùng da cần điều trị để cải thiện ngứa ngáy và tiêu diệt nấm men.
Bài thuốc chữa đau nửa đầu:
- Chuẩn bị: Xuyên khung, toàn yết, mạn kinh tử mỗi vị 8g, quyết minh tử và dã hoa cúc mỗi vị 12g
- Thực hiện: Các dược liệu đem sắc lấy nước chia thành nhiều lần uống trong ngày. Mỗi ngày dùng 1 thang.
Bài thuốc chữa cườm mắt khiến thị lực suy giảm, chứng quáng gà:
- Bài thuốc 1: Chuẩn bị gan lợn 100 – 150g, thảo quyết minh, câu kỷ tử mỗi vị 12g. Các dược liệu sau khi rửa sạch thì cho vào ấm sắc cùng với lượng nước vừa đủ. Mỗi ngày dùng 1 thang đến khi triệu chứng thuyên giảm.
- Bài thuốc 2: Dùng nữ trinh tử, cốc tinh thảo, thảo quyết minh, câu kỷ tử, cúc hoa, sa tật lê mỗi vị 12g, sinh địa 16g. Các vị thuốc đem sắc lấy nước uống. Mỗi ngày uống 1 thang đến khi khỏi.
Bài thuốc chữa cao huyết áp, đau mắt:
- Chuẩn bị: Long đởm thảo 3g. hoàng bá 5g, thảo quyết minh 15g
- Thực hiện: Các vị thuốc đem sắc với 300ml, đến khi cạn còn 150ml thì tắt bếp. Chia nước thuốc thành 3 phần và uống hết trong ngày.
Bài thuốc chữa chứng mờ mắt và cộm gây suy giảm thị giác:
- Chuẩn bị: Hòe thực, cốc tinh thảo, sa uyển tật lê, nữ trinh tử, thảo quyết minh, câu kỷ tử mỗi vị 12g, sinh địa 16g
- Thực hiện: Các dược liệu đem sắc lấy nước uống trong ngày. Mỗi ngày dùng 1 thang.
Bài thuốc trị chứng khó ngủ, mất ngủ do tăng huyết áp:
- Chuẩn bị: Thảo quyết minh (sao) 20g, mạch môn 15g và liên tâm (sao) 6g
- Thực hiện: Các dược liệu sau khi rửa sạch thì đem đi sắc lấy nước uống. Mỗi ngày dùng 1 thang.
Bài thuốc chữa xơ vữa động mạch não, ù tai, tăng huyết áp gây chóng mặt, đau đầu, chóng mặt:
- Chuẩn bị: Cúc hoa 15g, gạo tẻ 100g, thảo quyết minh 20g
- Thực hiện: Các vị thuốc đem đi sắc lấy nước, bỏ bã. Sau đó cho gạo vào nấu thành cháo. Khi chín thì cho thêm 15g đường trắng vào và khuấy đều. Chia cháo thành 2 lần và ăn hết trong ngày.
Bài thuốc giúp an thần, giáng áp:
- Chuẩn bị: Thảo quyết minh 15g, hải đới 20g
- Thực hiện: Dược liệu cho vào ấm cùng với lượng nước vừa đủ và sắc trong 30 phút. Chắt lấy phần nước và chia thành 2 lần uống hết trong ngày. Mỗi ngày dùng 1 thang đến khi huyết áp ổn định.
Gà hầm thảo quyết minh chữa viêm thần kinh gây giảm thị lực:
- Chuẩn bị: Thảo quyết minh 30g, long nhãn 20g, gà nặng 0.5 – 1kg
- Thực hiện: Gà đem đi làm sạch và chặt thành miếng vừa ăn. Cho vào nồi cùng với long nhãn, thảo quyết minh bỏ vào túi vải sạch rồi cho vào nồi nấu cùng. Hầm trên lửa nhỏ trong vòng 1 giờ thì lấy quyết minh tử ra. Nêm gia vị vừa ăn và dùng trong các bữa phụ trong ngày. Cách 2 ngày dùng 1 lần và áp dụng liên tục trong vòng 6 – 10 ngày để cải thiện.
Bài thuốc trị viêm loét giác mạc do thiếu vitamin A:
- Chuẩn bị: Kê nội kim 12g, đại mạch 100g, thảo quyết minh 10g
- Thực hiện: Thảo quyết minh đem sắc lấy nước, bỏ bã. Kê nội kim tán bột. Sau đó dùng nước thuốc sắc nấu với đại mạch nhân. Khi ăn, cho nội kê nội kim vào khuấy đều và dùng khi còn nóng. Mỗi ngày thực hiện 1 lần, chia thành 2 lần và áp dụng liên tục từ 5 – 10 ngày.
Bài thuốc hỗ trợ điều trị tăng huyết áp:
- Chuẩn bị: Cúc hoa 4g, hoa hoè (sao vàng) 10g, cỏ ngọt 6g, thảo quyết minh (sao cháy) 12g
- Thực hiện: Các vị thuốc đem hãm với nước sôi và dùng uống thay trà hàng ngày. Mỗi liệu trình kéo dài từ 3 – 4 tuần, nên ngưng một thời gian và lặp lại nếu cần thiết.
Bài thuốc chữa chứng khó ngủ, tinh thần bồn chồn, bất an, mất ngủ:
- Chuẩn bị: Hắc táo nhân 10g, hạt muồng (sao cháy) 12g
- Thực hiện: Các dược liệu đem đi hãm với nước sôi, dùng uống vào buổi sáng và tối trước khi ngủ để cải thiện tình trạng mất ngủ, khó ngủ.
Bài thuốc chữa viêm giác mạc cấp:
- Chuẩn bị: Quả quan âm, cỏ tháp bút mỗi vị 5g, hạt cúc hoa, thảo quyết minh mỗi vị 10g
- Thực hiện: Các dược liệu đem đi sắc lấy nước uống, mỗi ngày dùng 1 thang.
Bài thuốc chữa bệnh trĩ, đại tiện ra máu, hội chứng lỵ, xuất huyết dưới da, dự phòng xuất huyết não:
- Chuẩn bị: Thảo quyết minh và hoa hoè mỗi vị 10g
- Thực hiện: Đem sắc uống hoặc có thể sao vàng, tán bột mịn, mỗi lần dùng từ 5 – 7g/ 3 lần/ ngày. Nếu dùng thuốc để dự phòng xuất huyết não nên uống từ 10 – 12g/ ngày.
Bài thuốc chữa rối loạn tiền đình, chóng mặt, huyết áp tăng, đau đầu, bốc hỏa, táo bón:
- Chuẩn bị: Thảo quyết minh (sao vàng) 20g và cỏ xước 30g
- Thực hiện: Các dược liệu đem sắc lấy nước uống. Mỗi ngày dùng 1 thang đến khi bệnh thuyên giảm.
Bài thuốc chữa chứng di mộng tinh ở nam giới:
- Chuẩn bị: Huyền sâm, địa hoàng, trạch tả, mộc thông, cỏ xước, mạch môn đông mỗi vị 10g, hoàng bá và hạt muồng (sao vàng) mỗi vị 12g
- Thực hiện: Các vị thuốc sau khi rửa sạch thì cho vào ấm cùng với lượng nước vừa đủ và sắc trên lửa nhỏ. Chia nước thuốc sắc được thành nhiều lần và uống hết trong ngày.
Bài thuốc chữa chứng mất ngủ, suy nhược thần kinh do cao huyết áp:
- Chuẩn bị: Thổ phục linh, rau má mỗi vị 8g, rễ nhàu 24g, vỏ bưởi 6g, thảo quyết minh (sao thơm) 12g, gừng 3 lát
- Thực hiện: Các dược liệu cho vào ấm sắc cùng với 500ml nước đến khi cạn còn 250ml thì tắt bếp. Chia nước thuốc thành 2 lần và uống khi còn nóng để phát huy công dụng tốt nhất.
Bài thuốc trị nhức đầu kinh niên:
- Chuẩn bị: Rễ nhàu 24g, củ gấu (sao, tẩm), cối xay, hạt muồng, rau má mỗi thứ 12g
- Thực hiện: Các dược liệu sau khi rửa sạch thì đem sắc lấy nước uống. Mỗi ngày dùng 1 tháng.
Bài thuốc trị chứng rối loạn tiền mãn kinh:
- Chuẩn bị: Tâm sen 8g, rau má 30g, thảo quyết minh, cỏ nhọ nồi mỗi thứ 16g, ngưu tất 12g, lá tre, cỏ tranh, tang ký sinh, hoa hoè mỗi vị 20g, hạ khô thảo 10g
- Thực hiện: Các dược liệu cho vào ấm, đổ đầy nước, sắc kỹ. Mỗi ngày sắc uống 1 thang.
Bài thuốc chữa bệnh cao huyết áp:
- Chuẩn bị: Hà thủ ô, tang ký sinh mỗi vị 8g, câu đằng, cùi bông sứ, đỗ trọng, lá vông nem, hạt muồng, kiến cò, cây xấu hổ mỗi vị 6g, địa long 4g
- Thực hiện: Các vị thuốc đem sắc lấy nước uống và chia thành nhiều lần uống trong ngày. Mỗi ngày dùng 1 thang.
Bài thuốc phòng bệnh gan do sử dụng rượu bia thường xuyên:
- Chuẩn bị: Cây bồ bô, tích tuyết thảo khô, thảo quyết minh (sao vàng)
- Thực hiện: Các dược liệu sau khi rửa sạch thì cho vào nồi đun với lượng nước vừa đủ. Chia nước thuốc thành nhiều lần và uống hết trong ngày
Bài thuốc chữa mắt kém, nóng trong người:
- Chuẩn bị: Hạt muồng, hoa mào gà, hạt rau dền cơm mỗi vị 12g
- Thực hiện: Đem đi sắc đặc lấy nước uống. Mỗi ngày dùng 1 thang.
Bài thuốc chữa chứng mất ngủ do suy nhược thần kinh:
- Chuẩn bị: Thảo quyết minh, bạch thược, đại táo, đan sâm, ngưu tất, huyền sâm, mạch môn mỗi vị 16g, dành dành, toan táo nhân mỗi vị 8g
- Thực hiện: Các dược liệu sau khi rửa sạch thì cho vào nồi cùng với lượng nước vừa đủ và sắc trên lửa nhỏ. Mỗi ngày dùng 1 thang.
Bài thuốc chữa đau đầu, đau mắt đỏ do nhiễm phong nhiệt:
- Chuẩn bị: Sài hồ, đạm trúc diệp, cúc hoa mỗi vị 12g, cam thảo, thăng má mỗi vị 4g, tế tân 2g, hoàng liên, phòng phong mỗi vị 8g, thảo quyết minh (sao vàng) 12g.
- Thực hiện: Các dược liệu sau khi rửa sạch thì cho vào ấm, đổ đầy nước và sắc đặc. Mỗi ngày dùng 1 thang.
Lưu ý – Kiêng kỵ khi dùng thảo quyết minh chữa bệnh
Trước khi thực hiện các bài thuốc chữa bệnh từ thảo quyết minh, bạn cần lưu ý một số vấn đề sau:
- Do dược liệu có tác dụng nhuận tràng và thông tiện nên không dùng cho người bị tiêu chảy
- Thận trọng khi áp dụng các bài thuốc từ hạt muồng cho người huyết áp thấp
- Cần phân biệt rõ cây điền thanh và cây lục lạc lá tròn với thảo quyết minh vì chúng có hình dáng tương tự.
Thảo quyết minh là dược liệu quý có tác dụng an thần, giáng hỏa, thanh can, trị táo bón hiệu quả. Tuy nhiên, để hạn chế tác dụng không mong muốn cũng như đảm bảo hiệu quả điều trị, người bệnh nên tham khảo ý kiến của thầy thuốc trước khi dùng dược liệu này.
Có thể bạn quan tâm:
Trở thành người đầu tiên bình luận cho bài viết này!