Táo Bón Theo Đông Y và Các bài thuốc trị bệnh theo YHCT

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi

Bác sĩ Bác sĩ Nguyễn Thị Tuyết Lan

Hồ Sơ Viện Y Dược Cổ Truyền Dân Tộc – TRADIMEC

Xem hồ sơ

Đặt lịch hẹn

×

Bác sĩ Bác sĩ Nguyễn Thị Tuyết Lan

Hồ Sơ Viện Y Dược Cổ Truyền Dân Tộc – TRADIMEC

Đặt lịch

Táo bón theo Đông y là hiện tượng đi ngoài phân khô, cứng, gặp khó khăn khi đại tiện và thường mất nhiều thời gian đi tiêu. Bên cạnh các biện pháp điều trị, nhiều người bệnh còn tìm đến các bài thuốc Đông y chữa bệnh. Phương pháp này có độ an toàn cao, lành tính và có thể áp dụng cho nhiều đối tượng.

Táo bón theo quan niệm của Đông y

Táo bón theo Đông y là chứng bệnh thường gặp, xảy ra do huyết hư, khí hư, nhiệt tà tích tụ ở đại trường. Ngoài ra, chứng bệnh này cũng có thể liên quan đến những bệnh lý toàn toàn, hư lao, nhiễm độc chì, ức chế thần kinh hay lối sống không lành mạnh.

Theo đó, chứng táo bón thường khởi phát khi thời tiết khô hanh và ở người ít uống nước, chế độ ăn thiếu chất xơ. Lâu ngày sẽ khiến phân khô cứng, rắn đại trường và gây ra tình trạng không thể đại tiện trong vòng 3 – 4 ngày.

Nguyên nhân gây ra chứng bệnh này có thể liên quan đến các bệnh đại trường (nhu động giảm, phình đại trường, đại trường co thắt). Các bệnh ngoài đường ruột như ung thư cũng có thể dẫn đến chèn ép hệ thống tiêu hóa, các bệnh lý toàn thân như nhiễm độc chì, suy giáp, thần kinh bị ức chế, hư lao, buồn phiền, tức giận,… cũng có thể gây táo bón.

Bên cạnh đó, chứng táo bón cấp tính cũng có thể liên quan đến thay đổi chế độ sinh hoạt, thiếu máu, bẩm tố âm hư huyết nhiệt, giảm sinh tân dịch. Phụ nữ sau sinh, người cao tuổi có cơ nhục yếu, khí trệ luân chuyển khó khăn cũng có thể khiến phân khó bài tiết ra khỏi cơ thể và gây táo bón. Bệnh lý nếu không được kiểm soát tốt có thể khiến dương khí không thể vận hành, tân dịch không lưu thông và dẫn đến táo bón mãn tính.

Điều trị táo bón theo Đông y bao gồm các biện pháp giúp lưu thông khí huyết, thay đổi chế độ ăn uống và giải nhiệt tích ở đại trường.

Các bài thuốc điều trị táo bón theo Đông y an toàn và hiệu quả

Trong Đông y chia chứng táo bón thành nhiều thể khác nhau. Tùy thuộc vào căn nguyên, mức độ các biểu hiện và thể trạng, lương y sẽ hướng dẫn áp dụng bài thuốc phù hợp để kiểm soát chứng bệnh nhanh chóng.

1. Bài thuốc chữa táo bón thể huyết hư

Táo bón do huyết hư đặc trưng bởi tình trạng người bệnh đại tiện phân táo kết, cứng, khô rắn, bụng đầy bí, cơ thể mệt mỏi, nhợt nhạt, hoa mắt, chóng mặt.

Chứng bệnh này thường gặp ở người lao lực quá độ, làm những công việc nặng nhọc, không có thời gian nghỉ ngơi. Để khắc phục táo bón do huyết hư, Đông y thường dùng các bài thuốc có tác dụng sinh tân, dưỡng huyết, nhuận trường.

• Bài thuốc số 1: Chuẩn bị hà thủ ô, đương quy, mạch môn, thiên môn mỗi vị 16g, bạch thược, chỉ xác, đào nhân mỗi vị 12g, cam thảo 10g, kim ngân hoa tươi 15g. Các dược liệu sau khi rửa sạch thì cho vào ấm cùng với lượng nước vừa đủ và đun trên lửa nhỏ. Chia nước thuốc thành nhiều lần và uống hết trong ngày. Mỗi ngày sắc uống 1 thang đến khi bệnh khỏi hẳn.
• Bài thuốc số 2: Chuẩn bị chỉ xác, đại táo mỗi vị 10g, hồng hoa 5g, sinh địa, nhục thung dung, ngân hoa mỗi vị 12g, sa sâm, ngưu tất mỗi vị 16. Mỗi ngày sắc uống 1 thang.

2. Chữa táo bón do khí trệ theo Đông y

Thể táo bón do khí trệ đặc trưng bởi tình trạng đại tiện táo kết, 3 – 4 ngày không thể đại tiện, trường phình, bụng chướng khó, đau bụng xì hơi, khó tiêu. Chứng bệnh thường khởi phát ở người cao tuổi, người thể trạng hư yếu.

Bên cạnh đó, chứng bệnh này còn đi kèm với với một số biểu hiện như lưỡi đỏ, hay toát mồ hôi, sườn hồng đầy ách, mắt hồng. Đông y thường áp dụng bài thuốc có tác dụng nhuận trường, điều khí để khắc phục tình trạng táo bón do khí trệ.

Cách sắc thuốc:

• Chuẩn bị hồng hoa 6g, cam thảo, thăng ma, mơ muối mỗi vị 10g, chỉ xác, trần bì mỗi vị 12g, sa sâm, mộc thông, sâm hành, sinh địa mỗi vị 12g.
• Các vị thuốc sau khi rửa sạch thì cho vào ấm cùng với lượng nước vừa đủ và đun trên lửa nhỏ
• Chia nước thuốc thành nhiều lần và uống hết trong ngày
• Mỗi ngày dùng 1 thang đến khi các triệu chứng bệnh lý thuyên giảm

3. Bài thuốc trị táo bón do nhiệt tích tụ ở đại trường

Chứng táo bón do nhiệt tích tụ ở đại trường khiến bệnh nhân đi ngoài phân rắn, chướng bụng, khi gõ vào hố chậu bên trái có thể nghe được tiếng đục. Ngoài ra, người bệnh còn có thể gặp phải một số biểu hiện như họng ráo, tình trạng miệng khô, lưỡi có sắc đỏ, bụng cứng nổi cục u, khó ngủ.

Đông y khắc phục chứng táo bón do nhiệt tích tụ ở đại tràng bằng cách thông nhuận, thanh nhiệt.

• Bài thuốc số 1: Chuẩn bị hoa hồng 10g, phòng sâm, mạch môn, đương quy, cát căn, thiên môn mỗi vị 16g, chỉ xác, đại táo, trần bì mỗi vị 12g, rau má, cỏ mực mỗi vị 20g. Các dược liệu này sau khi rửa sạch thì cho vào ấm với lượng nước vừa đủ và sắc đặc. Chia nước thuốc thành nhiều lần và uống hết trong ngày. Mỗi ngày sắc uống 1 thang.
• Bài thuốc số 2: Dùng hoàng bá, trần bì, tri mẫu, hồng hoa, mỗi vị 10g, đào nhân, chỉ xác, thiên môn, mạch môn, trần bì, liên kiều, bạch thược mỗi vị 12g, sinh địa, cát căn mỗi vị 16g. Mỗi ngày sắc uống 1 thang đến khi chứng bệnh thuyên giảm hoàn toàn.

4. Điều trị táo bón do kết hàn bằng Đông y

Táo bón do kết hàn thường gặp ở người lớn tiểu, người bệnh nằm lâu một chỗ, ít vận động. Các dấu hiệu của chứng bệnh này, bao gồm khó bài tiết phân, đại tiện sáp trệ, đau bụng nghiêm trọng, ưa vị trí ấm, kỵ lạnh.

Căn nguyên gây ra chứng bệnh này thường do dương khí hư yếu ở trung hạ tiêu, hàn tà ngưng đọng, không có khả năng sưởi ấm đại tràng từ đó khiến quá trình đào thải phân gặp khó khăn.

Để khắc phục chứng táo bón do kết hàn, Đông y thường dùng bài thuốc có tác dụng ôn dương, trợ khí, tán hàn.

• Chuẩn bị nhục thung dung, bán hạ, qui đầu mỗi vị 12g, lưu hoàng 6g
• Các dược liệu đem tán bột mịn rồi trộn với mật ong làm thành hoàn
• Mỗi ngày dùng 8 – 10g

Chữa táo bón theo Đông y cần lựa chọn bài thuốc phù hợp với thể bệnh để đạt được kết quả tốt nhất. Mặc dù được đánh giá có độ an toàn cao nhưng một số vị thuốc Đông y có thể không phù hợp với một số đối tượng. Do đó, trước khi dùng thuốc chữa bệnh, bạn cần đến gặp lương y để được bắt mạch và hướng dẫn bài thuốc phù hợp.

Bấm huyệt, xoa bóp chữa táo bón theo Đông y

Theo Y học cổ truyền, táo bón phần lớn là hệ quả của chế độ ăn thiếu xơ, ít uống nước và không vận động thường xuyên. Bên cạnh đó, người có thói quen dùng nhiều gia vị cay nóng, dầu mỡ có thể dẫn đến nhiệt táo, ăn quá lạnh có thể gây ra chứng hàn táo.

Bên cạnh các bài thuốc Đông y, người bệnh có thể khắc phục tình trạng táo bón thông qua biện pháp bấm huyệt, xoa bóp. Một số huyệt vị thường được tác động trong điều trị chứng táo bón, bao gồm:

Thiên khu:

• Vị trí: Từ rốn đo ngang ra 2 tất
• Tác dụng: Tiêu khí trệ, sơ điều đại tràng, hỗ trợ lưu thông
• Thủ thuật: Dùng 3 ngón tay day ấn, xoa bóp huyệt khoảng 5 – 10 phút

Huyệt Túc tam lý:

• Vị trí: Từ xương bánh chè đó xuống ba tấc, cách mào xương chày 1 khoát ngón tay về phía bên ngoài
• Tác dụng: Kiện tỳ vị, hóa trướng tiêu trệ
• Thủ thuật: Co gối lại rồi dùng ngón trỏ hoặc ngón giữa day ấn huyệt vị

Huyệt Thần khuyết:

• Vị trí: Rốn
• Tác dụng: Ôn dương cố, thoát kiện tỳ vị
• Thủ thuật: Dùng 2 – 3 ngón tay hoặc 2 tay nắm lại, dùng tay đè lên tay còn lại để day ấn huyệt từ nhẹ đến nặng. Sau đó, có thể massage xung quanh bụng theo chiều kim đồng hồ nhằm kích thích nhu động ruột.

Huyệt khí hải:

• Vị trí: Từ rốn thẳng xuống 1.5 tấc
• Tác dụng: Điều khí, Ôn hạ tiêu, khử thấp trọc
• Thủ thuật: Day ấn huyệt vị bằng 3 ngón tay trong vòng 5 – 10 phút

Ngoài những huyệt vị trên, khi châm cứu, lương y có thể tác động một số huyệt vị khác tùy thuộc vào từng trường hợp. Cụ thể:

• Trường hợp thân nhiệt móng, khô miệng, rát lưỡi nên phối hợp châm cứu thêm Huyệt Hợp cốc, Nội đình. Tác dụng thông trệ, nhuận táo và thanh tiết nhiệt.
• Đối với người tay chân lạnh, hàn táo, có thể kết hợp châm các huyệt ôn thông khai khí bí như Tam âm giao, Quan nguyên.
• Đối với người cao tuổi, ốm lâu, ăn kém nên phối hợp bấm các huyệt hỗ trợ bổ hư vận trường, thông tiện như Đại tràng du, Huyệt Trung quản.

Một số lưu ý khi trị táo bón theo Đông y

Điều trị táo bón bằng Đông y là phương pháp được nhiều người bệnh lựa chọn vì có độ an toàn cao, mang lại hiệu quả lâu dài và phù hợp với nhiều đối tượng. Việc dùng bài thuốc phù hợp với chứng bệnh có thể giúp cải thiện sức khỏe, tăng sức đề kháng.

Tuy nhiên, trong quá trình chữa bệnh theo Đông y, người bệnh cần lưu ý một số vấn đề sau:

• Dùng thuốc Đông y chữa táo bón theo chỉ dẫn của bác sĩ y học cổ truyền. Tuy được đánh giá có độ an toàn cao nhưng việc tự ý dùng thuốc có thể ảnh hưởng đến sức khỏe và ảnh hưởng đến kết quả điều trị.
• Các bài thuốc Đông y thường phát huy tác dụng chậm nên người bệnh cần kiên trì áp dụng theo đúng liều trình để đạt được kết quả tốt nhất.
• Phương pháp này chỉ phù hợp với những trường hợp bị táo bón ở mức độ nhẹ, khởi phát do nguyên nhân thông thường. Trường hợp bệnh lý tiến triển ở mức độ nặng, cần can thiệp điều trị y tế để đạt được kết quả tốt nhất.
• Cần đảm bảo các nguyên tắc nếu dùng phối hợp với thuốc Tây. Theo đó, cần tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa để được tư vấn cụ thể.

Bên cạnh đó, để kiểm soát tình trạng táo bón tốt nhất, người bệnh cần kết hợp một số biện pháp chăm sóc tại nhà như:

• Tăng cường bổ sung các thực phẩm giàu chất xơ vào chế độ ăn hàng ngày như rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt, các loại đậu.
• Hạn chế những thực phẩm có nguy cơ gây táo bón cao hoặc khiến tình trạng này trở nên nặng nề như thực phẩm chế biến sẵn, thức ăn chứa nhiều gia vị, dầu mỡ, các sản phẩm từ sữa bò, thịt.
• Uống nhiều nước, bao gồm nước lọc, nước ép trái cây, rau củ, nước hầm xương và các chất lỏng không chứa thành phần kích thích.
• Mỗi ngày dành 30 phút để tập luyện thể dục, thể thao giúp tăng nhu động ruột, cải thiện và phòng ngừa táo bón.
• Hạn chế căng thẳng quá mức, stress. Thay vào đó, nên dành nhiều thời gian để thư giãn, nghỉ ngơi
• Đi ngoài ngay khi có nhu cầu và không bỏ qua nhu động ruột
• Bạn nên tạo thói quen đại tiện đều đặn mỗi ngày, nhất là sau bữa ăn.

Các bài thuốc chữa táo bón theo Đông y có thể khắc phục tình trạng đại tiện khó khăn, đầy chướng bụng, khó tiêu và một số biểu hiện đi kèm. Tuy nhiên, để đạt được kết quả điều trị tốt nhất, người bệnh cần đến gặp bác sĩ chuyên môn/ lương y để được bắt mạch và áp dụng phương pháp điều trị phù hợp.